Phật Thuyết Kinh đại Bi đại ái - Phẩm Mười Bốn - Phẩm Căn Bản

Hán dịch: Ngài Tam Tạng Pháp Sư Trúc Pháp Hộ, Đời Tây Tấn

PHẬT THUYẾT

KINH ĐẠI BI ĐẠI ÁI

Hán dịch: Ngài Tam Tạng Pháp Sư

Trúc Pháp Hộ, Đời Tây Tấn  

PHẨM MƯỜI BỐN

PHẨM CĂN BẢN  

Phật nói: Thiện nam! Như Lai biết rõ căn tánh của chúng sinh.

Thế nào là biết?

Như Lai biết chúng sinh nào có căn tánh nhu thuận, thông lợi, thấp kém, vừa, cao thượng. Các căn ấy nương tư tưởng khởi vọng tình, từ sân hận khởi ngu si. Như Lai biết rõ tưởng khởi vọng tình, từ sân hận khởi ngu si. Như Lai biết rõ tưởng niệm của căn đó thuộc loại nào, biết từ cấu nhiễm khởi dâm, nộ, si.

Từ dâm, nộ, si tạo nên nghiệp, từ các nghiệp ác tạo nên căn tánh, từ vô minh tạo nên căn, từ vọng niệm tạo nên căn. Như Lai biết rõ các căn mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý, nam, nữ, mạng, vui, khổ, mừng, sợ, quán sát, tiến, thoái, ý, định, tuệ, không khác.

Như Lai lại biết nguyên nhân tạo nên các căn mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, Như Lai lại biết từ tai có căn mũi, từ mũi có căn lưỡi, từ lưỡi có căn thân, từ thân có căn mắt. Thế Tôn hiểu chúng sinh nhờ bố thí nên dần tiến giữ giới, tùy các sự tăng giảm, tiến thoái mà dạy các việc bố thí.

Có chúng sinh nhờ giới mà hành hạnh bố thí, Như Lai tùy thuận dạy các giới. Có chúng sinh nhờ nhẫn nhục mà hành hạnh tinh tấn, Phật tùy thuận giảng hạnh nhẫn nhục, có chúng sinh từ tinh tấn hành hạnh nhẫn nhục, Phật tùy thuận giảng rõ hạnh tinh tấn.

Có chúng sinh từ định tu trí tuệ, Như Lai giảng rõ về thiền. Có chúng sinh từ trí tuệ tu định, Như Lai tùy thuận giảng rõ trí tuệ, căn, lực, giác ý, tám Thánh đạo, ba mươi bảy phẩm trơ đạo, giúp cho chúng tùy căn hiểu tu. Có chúng sinh từ căn Thanh Văn học pháp Duyên Giác, Như Lai giảng pháp Thanh Văn.

Có chúng sinh từ căn Duyên Giác học pháp Thanh Văn, Như Lai tùy thuận giảng pháp Duyên Giác. Có chúng sinh từ căn đại thừa học pháp Thanh Văn, Duyên Giác, Như Lai tùy thuận giảng pháp đại thừa. Có chúng sinh từ các căn khác nhau học hạnh đại thừa, Như Lai đều tùy thuận diễn giảng.

Có chúng sinh không có căn tu hành, không thể giảng pháp cho chúng, Phật tùy thuận khuyên chúng giác quán. Có chúng sinh tu học, có thể nghe pháp Như Lai tùy thuận giảng pháp.

Thiện nam! Như Lai biết rõ tất cả sở thích, ý niệm từng căn tánh của chúng sinh nên tùy thuận giáo hóa. Đó là hạnh thứ năm của Phật.

Đức Phật nói kệ:

Biết tất cả các căn

Chí tánh của chúng sinh

Căn đó thuộc loại nào

Như Lai hiểu rất rõ.

Căn thuộc thượng, trung, hạ

Thế Tôn biết tất cả

Trí Phật không ai sánh

Phật hiểu từng sở thích.

Biết dục, ái, khách trần

Căn thấp kém, mỏng manh

Tánh tâm luôn thô bạo

Tất cả các căn ấy.

Phật biết nhân gây ra

Hiểu rõ cả ngọn nguồn

Với kẻ không làm lành

Cần độ thoát ra sao.

Từ mắt, ý, nam nữ

Cũng lại rõ nhãn căn

Khổ, vui, cùng mừng thích

Từ đâu đến sầu não.

Việc tu quán đạo nghĩa

Tinh tấn, ý, tuệ, định

Cũng biết sự việc khác

Ngọn nguồn của căn tánh.

Mắt làm nhân cho tai

Tai tạo nên mũi lưỡi

Thân là chỗ nương tựa

Của mắt tai các căn.

Từ bố thí tu giới

Phật giảng hạnh bố thí

Nhờ giới học bố thí

Như Lai dạy các giới.

Tinh tấn nhờ căn nhẫn

Thế Tôn giảng hạnh nhẫn

Nhẫn nhục từ tinh tấn

Phật dạy việc tinh tấn.

Từ trí căn đạt thiền

Vì người nêu trí tuệ

Từ tinh tấn đạt nhẫn

Vì người nói tinh tấn.

Từ thiền căn đạt tuệ

Vì người giảng thiền tư

Từ tuệ căn đạt thiền

Vì người nêu Thánh trí.

Từ căn tánh Thanh Văn

Tiến tu pháp Duyên Giác

Phật giảng pháp Thanh Văn

Không nêu nghĩa Duyên Giác.

Từ căn tánh Duyên Giác

Học hạnh của Thanh Văn

Phật bỏ qua Thanh Văn

Chỉ dạy pháp Duyên Giác.

Căn tánh thuộc bậc thượng

Lại thích học pháp thấp

Phật giảng Ba la mật

Phân biệt bỏ pháp thấp.

Căn chúng sinh các cõi

Phật phân biệt biết rõ

Để thuần thục các căn

Mười lực khéo giảng dạy.

Biết từ nhân duyên gì

Chúng sinh nào thích hợp

Phật hiểu rõ sở thích

Chỗ hợp của báo ứng.

Từ nẻo tận các căn

Tùy thuận giảng các pháp

Với trí tuệ sáng soi

Thế Tôn phân biệt biết.

***

Tổng hợp