Phật Thuyết Kinh Xuất Diệu - Phẩm Mười Năm - Phẩm Duy Niệm - Tập Hai

Giảng giải: Tôn Giả Pháp Cứu

PHẬT THUYẾT KINH XUẤT DIỆU

Giảng giải: Tôn Giả Pháp Cứu

Hán dịch: Ngài Tam Tạng Pháp Sư

Trúc Phật Niệm, Đời Dao Tần  

PHẨM MƯỜI NĂM

PHẨM DUY NIỆM  

TẬP HAI  

Lúc ấy, người lầm đường nghe theo chỉ bảo liền đi theo đường chính, được an ổn trở về. Người tu hành cũng như thế, biết nương nhờ vào thiện tri thức mà đạt được chánh đạo.

Cho nên nói: Pháp hành đúng lúc thảy.

Thoát khỏi cõi già chết: Như người đi trên con đường có nhiều sự lo sợ nào là gặp cọp sói, trộm cướp, nào là gặp gian tà ác quỷ, nào là đường đi nguy hiểm mà mình phải đi qua. Những hoạn nạn như thế đến mấy trăm ngàn thứ. Lại gặp thiếu nước uống nữa.

Người đi đường nọ tự suy nghĩ rằng: Nếu trên đường đi gặp một nạn thôi còn khó có thể vượt qua, huống gì là nhiều hiểm nạn?

Người ấy liền tự giữ vững tâm chí, ngày đêm không nghỉ, vượt qua mọi hiểm nạn, an ổn trở về nhà dù mất hết của cải.

Người tu hành quán sát ba cõi đều bị lửa cháy lẫy lừng, nên muốn được ra khỏi, cầu đạo vô vi.

Cho nên nói:

Thoát khỏi cõi già chết.

Tỳ Kheo tỉnh ý niệm

Làm theo ý niệm ấy

Đều bỏ hết sinh tử

Dứt được khổ cuối cùng.

Tỳ Kheo tỉnh ý niệm: Thuở xưa, có một nhóm người đi buôn đi ngang cánh đồng rộng. Đường đi hết sức vất vả mệt mỏi, nên họ ngủ vùi suốt đêm. Bọn cướp kéo nhau định đến cướp của.

Lúc bấy giờ, trên hư không có vị thiên thần, dùng bài kệ hỏi người đi buôn:

Ai thức, còn ai ngủ?

Ai ngủ, còn ai thức?

Ai biết, ai phân biệt?

Thấy báo đúng như nghĩa.

Lúc ấy, trong những người đi buôn, có một vị Ưu Bà Tắc, là đệ tử thọ ngũ giới của Phật, liền bảo:

Tôi thức, tôi đang ngủ

Tôi ngủ, tôi đang thức

Tôi biết, tôi phân biệt

Muốn biết nghĩa lý ấy

Thiên Thần lại hỏi:

Thế nào thức là ngủ?

Thế nào ngủ là thức?

Thế nào biết phân biệt?

Ta muốn nghe nghĩa ấy.

Vị Ưu Bà Tắc liền trả lời:

Người giác tám đường Thánh

Điều ba đời Phật nói

Đối pháp giác tỉnh ấy

Tôi còn đang ngủ say.

Người không biết tám đường

Pháp ba đời Phật nói

Với pháp ngủ mê ấy

Tôi là ngừơi tỉnh thức.

Rồi người ấy bảo với Thiên Thần: Tôi thức, tôi đang ngủ, tôi ngủ, tôi đang tỉnh thức, tôi biết, tôi phân biệt, muốn biết nghĩa lý ấy.

Thiên thần lại nói:

Hay lắm, thức mà ngủ

Hay lắm, ngủ mà thức

Hay lắm, biết phân biệt

Hay lắm, nghe nghĩa này.

Nghe nghĩa ấy rồi, vị Ưu Bà Tắc liền nói với Thiên Thần: Nhờ ân Thiên Thần, mà được an ổn trở về.

Thiên thần liền làm cho bọn cướp đi lạc đường, không biết những người đi buôn đang dừng nghỉ nơi nào. Nhờ đó mà những người đi buôn này vượt qua con đường nguy hiểm.

Cho nên nói: Tỳ Kheo tỉnh ý niệm.

Làm theo ý niệm ấy: Người tu hành tâm tinh tấn thì ý mong cầu điều gì đều đạt được kết quả thanh tịnh, không vết nhơ, không buông lung, thân mặc áo tinh tấn, tâm có trí tuệ sáng suốt, còn kẻ ngu si tăm tối thì không nhờ đâu mà hiển hiện những điều ấy.

Cho nên nói: Làm theo ý niệm ấy.

Đều bỏ hết sinh tử: Người tu hành lại tìm cách bỏ các kết sử. Đối với mọi trói buộc dính mắc thì bỏ rồi lại bỏ, lột rồi lại lột, dứt rồi lại dứt, thoát khỏi sinh, già, bệnh, chết.

Cho nên nói: Đều bỏ hết sinh tử.

Dứt được khổ cuối cùng: Ở trong pháp hiện tại mà vượt ra khỏi con người phàm phu, không ở trong trung Bát Nê Hoàn, sinh Nê Hoàn, hành vô hành Bát Nê Hoàn, bất thượng lưu cứu cánh Nê Hoàn.

Người này ở trong pháp hiện tại được Bát Nê Hoàn. Phải bỏ năm thứ Niết Bàn ấy.

Vì sao?

Trong Kinh Tạp A Hàm, Đức Phật dạy: Các thầy Tỳ Kheo, nay ta không nói chút nào về tái sinh, dù chỉ trong khoảng thời gian búng ngón tay cũng không nói huống nữa là lâu hơn?

Vì sao?

Vì chịu khổ sinh phần, do đó mà bị trôi lăn, không thoát khỏi khổ. Các Tỳ Kheo phải quán xét giống như đổ bỏ phân dơ.

Chỉ một chút xíu thôi đã là hôi thối rồi, huống nữa là nhiều?

Cho nên, các Tỳ Kheo phải tìm cách dứt bỏ sinh phần, thoát hẳn ba cõi. Như thế các Tỳ Kheo phải tu học như thế, nhổ bỏ cội gốc của sinh, không cho phát triển lan tràn. Những người tu hành nghe lời Phật dạy đều đón nhận và thực hành theo. Trong pháp hiện tại, nhổ được cội gốc của sinh không cho phát triển nữa.

Cho nên nói:

Dứt được khổ cuối cùng.

Thường phải nghe pháp mầu

Tự tỉnh sáng ý mình

Giác được là Hiền Thánh

Không bao giờ lo sợ.

Thường phải nghe pháp mầu: Nói pháp cho người nghe thật là khó gặp. Người đầy đủ giác quan cũng lại khó được. Gặp được Bậc Hiền Thánh thì ức kiếp mới được một lần.

Đức Thế Tôn nói: Thuở xưa, ta chứa nhóm công hạnh trong ức trăm ngàn kiếp mới được nghe pháp. Dù được nghe pháp nhưng thấu biết nghĩa hay của nó thì lại rất khó được. Bảo cho những người đến dự pháp hội thì phải chuyên ròng một ý mà nghe pháp mầu.

Cho nên nói: Thường phải nghe pháp mầu.

Tự tỉnh sáng ý mình: Khi Đức Thế Tôn còn tại thế, Ngài nói pháp cho vô lượng số trăm ngàn chúng sinh vây quanh trước sau nghe, có một người ngủ gục trong đại chúng ấy.

Vị Tỳ Kheo ngồi phía trên nhắc thầy Tỳ Kheo ngủ gục kia:

Sao thầy không tỉnh thức mà nghe Như Lai nói pháp?

Cứ ngủ gục làm kinh động đại chúng như thế?

Sao thầy không quán xét pháp mầu của Như Lai?

Nó ngon ngọt hơn cam lộ, dứt trừ muon tai họa cho người.

Thầy Tỳ Kheo ngủ gục nghe vậy, im lặng không nói gì.

Cho nên nói: Tự tỉnh sáng ý mình.

Giác được là Hiền Thánh: Giác được việc ngủ gục này giống như Trời và đất, cách xa cả ức ngàn muôn lần hơn, không thể dung thí dụ để so sánh. Hoặc có người tu hành, bị ấm cái che đậy, nên dù mắt mở mà vẫn ngủ, các Trời giúp đỡ, nhiều lần làm cho họ tỉnh thức.

Ngủ nghỉ rình sai voi điên giẫm đạp mạ ba căn lành, trong khi lửa vô thường đang cháy lừng hực thiêu đốt sự sống các loài chúng sinh. Bậc cao quý của loài người nay đã ra đời, ánh sáng trí tuệ chiếu khắp ba cõi, không đâu không được soi sáng. Bọn giặc cướp kết sử lén trộm hết của lành, gây ra biết bao sự đổi thay không thể ghi cho hết. Ấy là do ngủ nghỉ không thức tỉnh mà ra.

Cho nên nói: Giác được là Hiền Thánh.

Không bao giờ lo sợ: Đối với người tỉnh thức thì muôn thứ tà vạy cũng không làm gì được. Chẳng những người hành đạo giác ngộ là hiền mà kẻ phàm phu ở thế gian cũng nhờ giác ngộ mà làm được nhiều việc. Có khi người thế tục vì mê ngủ mà mất hết của cải, tiền bạc, hay của cải bị xâm chiếm vì chủ nợ, kẻ thù, giặc cướp, nước trôi, lửa cháy.

Có lúc người tu mắt mở mà vẫn ngủ nên lúc nghe pháp mà lại không nghe, lúc đáng lẽ chứng được đạo quả nhưng lại không chứng được, lúc nên tụng tập ý nghĩa căn bản của đạo giác ngộ, nhưng vì ngủ gục nên đều mất hết.

Cho nên nói:

Không bao giờ lo sợ.

Tỉnh thức là lẽ đúng

Ngày đêm thích tu học

Phải hiểu nghĩa cam lộ

Khiến các lậu dứt hết.

Tỉnh thức là lẽ đúng: Người tu hành suy nghĩ so lường, đêm ngày khen ngợi công đức của sự tỉnh sáng, còn người biếng nhác thì tự khen ngợi sự cần thiết của việc ngủ nghỉ.

Cho nên nói: Tỉnh thức là lẽ đúng.

Ngày đêm thích tu học: Người tu hành tinh tấn tự tu tập đêm ngày không ngưng nghỉ. Đầu hôm, nửa đêm, gần sáng đều không mất thứ lớp.

Cho nên nói: Ngày đêm thích tu học.

Phải hiểu nghĩa cam lộ: Tám đạo phẩm của Hiền Thánh được gọi là cam lộ. Niết Bàn dứt phiền não cũng gọi là cam lộ. Người tu hành, học tập tám chánh đạo của Hiền Thánh tiến đến Niết Bàn. Xa lìa tám bất nhàn, ham vui ý dục. Sống vắng lặng đạm bạc, vô vi vô tác.

Cho nên nói: Phải hiểu nghĩa cam lộ.

Khiến các lậu dứt hết: Lậu nghĩa là gì?

Vì sao gọi là nghĩa lậu?

Đáp: Nghĩa trụ là nghĩa lậu, thấm qua là nghĩa lậu, từng giọt là nghĩa lậu, tăng lên là nghĩa lậu, chẳng phải cái mà người nên giữ gìn là nghĩa lậu.

Trụ là nghĩa lậu: Chúng sinh ở cõi dục dùng gì để chế trụ?

Đáp: Dùng lậu.

Chúng sinh cõi sắc, cõi vô sắc dùng gì để chế trụ?

Đáp: Dùng lậu. Cho nên nói trụ là nghĩa lậu.

Vì sao thấm là nghĩa lậu?

Đáp: Như nước thấm vào hạt giống, hạt giống nảy mầm, các loài chúng sinh cũng lại như thế, bởi nước ba cõi thấm vào kết sử là cái gốc đời quá khứ, khiến nó nảy mầm. Cho nên thấm là nghĩa lậu.

Từng giọt là nghĩa lậu: Giống như suối mạch, nhà dột, chảy đầy ngòi lạch suối. Mẹ thương con, nhớ con sữa tự nhiên chảy, cho nên giọt là nghĩa lậu. Tăng thêm là nghĩa lậu.

Thí như ở nhân gian tôn quý lẫn nhau, mỗi hạng cao thấp, sang hèn đều có vị trí. Trên có vua sang suốt, dưới dân không ăn chơi trác táng. Các loài chúng sinh cũng giống như thế. Họ bị kết sử trói buộc nên không thể thoát khỏi ba cõi, bốn sinh, năm đường. Cho nên tăng lên là nghĩa lậu.

Cái mà loài chẳng phải người thu nhiếp lấy là nghĩa lậu: Như người bị loài chẳng phải người thu nhiếp lấy, nói những lời điên cuồng đáng tránh mà không tránh, nên lìa mà không lìa, đáng giữ mà không giữ, không đáng nắm mà nắm. Các loài chúng sinh này cũng lại như thế, bị kết sử loài chẳng phải người giữ gìn, nói những lời điên cuồng.

Cho nên nói: Loại chẳng phải người thu nhiếp lấy là nghĩa lậu.

Khiến các lậu dứt hết: Ý của bậc độc tôn trong Cõi Trời, người muốn gì thì chắc chắn thành tựu không khó, có được đoạn trí để nhổ hết gốc khổ, đến chỗ rốt ráo, không còn thọ thân ở vị lai, được vô sinh pháp nhẫn.

Cho nên nói:

Khiến các lậu dứt hết.

Dù ai được giàu to

Vẫn đến quy y Phật

Thế nên đêm ngày phải

Một lòng nghĩ nhớ Phật.

Dù ai được giàu to: Lợi lộc ở đời bao gồm voi, ngựa, xe, đất nước, tài sản, vợ con vàng bạc, châu báu, xa cừ, mã não, thủy tinh, lưu ly, san hô, hổ phách. Dù gọi là giàu to nhưng đó vẫn chưa phải là thật sự giàu, bởi những thứ ấy dối gạt mê hoặc người.

Do chính nó mà phải phẫn chí, mất nước, nhà tan, không tránh khỏi đọa vào địa ngục, ngạ quỷ, súc sanh. Nếu ai biết quay về nương tựa Như Lai thì người ấy sẽ được thoát khỏi nạn địa ngục, súc sanh.

Tự quy y Phật nghĩa là dứt bỏ nghiệp, cho đến không còn tham dục, vượt thứ lớp mà chứng quả, tu theo hạnh Tam Thừa, đều được mãn nguyện. Nếu sinh lên Cõi Trời, cõi người thì được hưởng phước tự nhiên. Nếu ai mới phát tâm tôn sùng Phật đạo thì lại được bốn ý chỉ, bốn ý đoạn, bốn thần túc, năm căn, năm lực, bảy giác ý, tám đạo của Hiền Thánh. Đó là ba mươi bảy phẩm đạo.

Cho nên nói: Dù ai được giàu to.

Hỏi: Vì sao chỉ nói người được chứng quả, mà không nói Trời, A Tu Luân, Duyệt Xoa, Quỷ Thần chứng quả?

Đáp: Trong các cõi thì cõi người là tôn quý hơn hết, nhiệm mầu hơn hết. Chỉ cần chuyên tâm nhất ý thì liền thì sẽ dứt hết các lậu kết sử, vượt thứ lớp chứng quả. Con người mới có đủ khả năng đón nhận giáo pháp Bậc Hiền Thánh, nên chỉ nói đến con người mà thôi.

Vẫn đến quy y Phật: quy y là sao?

Tại sao phải tự quy y?

Đáp: Nghĩa của quy y là cứu giúp. Lại nữa, nghĩa của quy y là không còn sợ hãi, nghĩa của quy y là thoát khỏi tai nạn.

Cho nên nói: Vẫn đến quy y Phật.

Thế nên đêm ngày phải, một lòng nghĩ nhớ Phật: Tâm người nghĩ ngợi rong ruổi theo muôn mối. Trong khoảnh khắc gây ra vô lượng nghiệp. Lúc nào cũng lo nghĩ không khi nào dừng. Trong đó tự cứu mình, hồi tâm hướng thiẹn, một lòng nghĩ nhớ Phật, không hề nghĩ đến những thứ khác.

Cho nên nói:

Thế nên đêm ngày phải,

Một lòng nghĩ nhớ Phật.

Dù ai được giàu to

Vẫn đến quy y pháp

Thế nên đêm ngày phải

Một lòng nghĩ nhớ pháp.

Pháp có nghĩa là Niết Bàn diệt hết phiền não, nếu có lo sợ thì giúp đến chỗ vô vi, không còn lo sợ, đạt được đạo nào khó khăn gì. Về pháp hữu vi thì sinh, già, bệnh, chết bức ngặt. Niết Bàn dứt hết phiền não không còn sinh, già, bệnh, chết.

Cho nên nói: Dù ai được giàu to, vẫn đến quy y pháp.

Ngày đêm, một lòng nghĩ nhớ đến pháp: Nói đến pháp thì hiện tại được sự che chở, dứt bỏ cac phiền não, là pháp mà người trí tu tập, người ngu không thực hành được.

Cho nên nói: Ngày đêm, một lòng nghĩ nhớ đến pháp.

Dù ai được giàu to

Vẫn đến quy y Tăng

Thế nên, ngày đêm phải

Một lòng nghĩ nhớ Tăng.

Dù ai được giàu to, vẫn đến quy y Tăng:

Hỏi: Nghĩa của quy y là không còn sợ hãi, nhưng trong đại chúng còn sợ hãi, vì sao bảo phải tự quy y Chúng Tăng?

Đáp: Có đại chúng đã dứt trừ năm nạn, không còn sợ hãi.

Năm nạn gồm:

Nạn về sống.

Nạn về già.

Nạn về bệnh.

Nạn về chết.

Nạn không ưa chúng.

Lìa khỏi năm nạn này thì có thể tự quy y.

Thế nào gọi là chúng?

Có các dị chúng ngoại đạo, lõa hình, từ một đến mười người đến vô số người. Thánh Chúng của Như Lai tôn quý nhất trong các chúng.

Cho nên nói: Dù giàu to, vẫn phải đến quy y Chúng Tăng. Vì thế, ngày đêm phải một lòng nghĩ nhớ Chúng Tăng.

***

Tổng hợp