Phật Thuyết Kinh Chư Pháp Tập Yếu - Phẩm Mười Hai - đối Trị Tâm

Giảng giải: Tôn Giả Quán Vô Úy

PHẬT THUYẾT

KINH CHƯ PHÁP TẬP YẾU

Giảng giải: Tôn Giả Quán Vô Úy

Hán dịch: Ngài Tam Tạng Pháp Sư

Nhật Xứng, Đời Triệu Tống  

PHẨM MƯỜI HAI

ĐỐI TRỊ TÂM  

Phật giảng thuyết chánh pháp

Dạy thân là vô thường

Đối với rượu, nữ sắc

Cẩn thận chớ buông lung.

Tâm giống như quốc vương

Có quyền lực ở đời

Làm cho những chúng sinh

Đọa vào hiểm nạn sâu.

Do tâm tạo các nghiệp

Mê loạn sinh lo sợ

Người trí khéo giữ tâm

Được an ổn tối thượng.

Dẫn sinh nơi tốt đẹp

Lôi kéo vào đường ác

Lìa cấu, được tịch tĩnh

Sẽ đạt quả chân thường.

Ai thích giảng chánh pháp

Biết rõ rồi mới nói

Nhờ tâm ý thanh tịnh

Thành tựu hạnh thù thắng.

Người khéo điều phục tâm

Không lưu chuyển theo tâm

Bỏ sau mọi phiền não

Như mặt trời trừ tối.

Lại nữa, tâm như giặc

Giặc ấy không do người

Lửa dữ đốt Tu Di

Lửa tâm cũng như vậy.

Kẻ ngu bị tâm khiến

Các căn lại phóng túng

Sinh ra các khổ não

Cách xa đạo bồ đề.

Giặc tự tâm sinh khởi

Lìa tâm nào có gì

Trói buộc loài hữu tình

Kéo đến chốn Diêm Ma.

Ai ham thích cảnh dục

Không tu tập chánh pháp

Kẻ ngu theo đạo tà

Sẽ đọa vào địa ngục.

Tâm như lửa trong lửa

Khó điều phục vô cùng

Vì tâm khó điều phục

Nên chịu khổ nặng nề.

Tâm tự ý buông lung

Luôn tạo các lầm lỗi

Khéo lìa xa dục nhiễm

Không bị khổ bức bách.

Chính vì sinh tâm ấy

Phải chịu quả khổ này

Làm lành là nhân vui

Tạo ác chịu quả khổ.

Do tâm tạo nghiệp ấy

Vì nghiệp lãnh quả này

Tâm tương ưng với nghiệp

Sẽ phải chịu luân hồi.

Con người do tâm ý

Tạo tác các nghiệp ác

Sẽ bị lửa địa ngục

Thiêu đốt mãi không ngừng.

Vì tâm tạo các tội

Từ tâm chịu quả báo

Nên biết tâm ý đó

Do nhân duyên sinh khởi.

Chúng sinh tâm cuồng loạn

Ung dung tạo tội lỗi

Đọa vào trong địa ngục

Phát sinh lòng lo sợ.

Hãy nương dựa chánh pháp

Đừng theo tâm làm ác

Làm lành được khinh an

Làm ác chỉ trái đạo.

Tất cả do tâm tạo

Quả cũng từ tâm có

Tâm sinh ra mọi thứ

Quả báo cũng như vậy.

Tâm như người thợ vẽ

Vẽ chúng sinh ba cõi

Không bao giờ an trụ

Luôn chuyển động theo tâm.

Lại nữa, tâm là gốc

Có thể mở hay buộc

Nghiệp thiện là giải thoát

Bất thiện thì trói buộc.

Chúng sinh rơi lưới nghiệp

Lại bị tâm chế ngự

Không mong đến bồ đề

Như mù không thấy đường.

Chỉ có một tâm này

Tạo tác tất cả nghiệp

Tâm nào theo nghiệp ấy

Có mặt khắp ba cõi.

Lại nữa, như năm sắc

Hiển hiện ra đủ màu

Năm căn duyên trần cảnh

Lưu chuyển khắp mọi nơi.

Như bức họa thế gian

Mọi người ai cũng thấy

Nên biết họa sĩ tâm

Khéo léo không thấy được.

Như hình tượng trên vách

Đẹp xấu do thợ vẽ

Nghiệp duyên thiện, bất thiện

Đều do tâm tạo tác.

Tâm ấy luôn suy xét

Ngày đêm không hề ngừng

Với những nghiệp đã tạo

Chịu quả báo tương tợ.

Ai bị tâm chế phục

Thích làm mọi việc ác

Lâm chung sinh lo sợ

Không tránh khỏi khổ đau.

Nghiệp giống như thợ vẽ

Tùy chỗ mà hiển hiện

Do tâm đã tạo tác

Quả ấy phải chuyển theo.

Do các nghiệp sai khác

Nên quả báo cũng thế

Bị tâm ý sai sử

Giong ruổi trong ba cõi.

Nếu người theo tâm mình

Sẽ tạo tất cả nghiệp

Người khéo điều phục tâm

Được an lạc chân thường.

Tâm tùy nơi đi, đến

Bạo ác hoặc khinh động

Hay thay! Điều phục tâm

Tâm tịnh không còn khổ.

Người khéo chế ngự tâm

Trừ bỏ các tội lỗi

Lìa tội là người trí

Không phải chịu khổ đau.

Khổ não từ tâm sinh

Hiểu chúng không do người

Bức bách khó chịu đựng

Đều do tâm khinh động.

Trời, Rồng, A Tu La

Dạ Xoa, Tất Xá Già

Đều do tâm làm chủ

Có mặt khắp ba cõi.

Tâm dẫn sinh Cõi Trời

Và vào cõi nhân gian

Cho đến xuống đường ác

Như xe lăn không khác.

Tâm bị cảnh lôi kéo

Kẻ ngu bị mê loạn

Do tâm sinh tham ái

Chịu vô lượng khổ não.

Tâm do si hành động

Bạo ác, có sức mạnh

Nói được, không thấy được

Niệm niệm mau tan diệt.

Người trí khéo điều phục

Các tội lỗi của tâm

Sẽ vượt khỏi lưới ma

Đạt đến bờ giải thoát.

Tâm sinh khởi nghi hoặc

Dối trá biến đổi nhiều

Nếu nương dựa tâm ấy

Sẽ đưa đến hiểm nạn.

Hãy hỏi tội của tâm

Các căn được tịch tĩnh

Không vướng tội, trái pháp

Khéo đạt được thật tướng.

Được thiền định tối thắng

Nhân duyên sinh từ tâm

Đọa vào trong đường ác

Cũng do tâm ý khởi.

Tâm ấy có năng lực

Tạo tác tất cả nghiệp

Trong cảnh giới hư không

Sát na không dừng nghỉ.

Khó thấu rõ tâm ấy

Vì nó không hình tướng

Dẫn sinh trong thế gian

Không tâm sẽ chẳng đến.

Thân tạo tác các nghiệp

Đi đâu, trụ ở đâu

Kết quả đều thấy được

Tâm không thể thấy được.

Tâm này khó điều phục

Do nghi si không biết

Dẫn dắt các chúng sinh

Mau hướng đến địa ngục.

Tâm này tạo các nghiệp

Lại tu tập phước đức

Hiểu nó như huyễn hóa

Luôn nương tựa chánh đạo.

Tâm này đi không biết

Đến cũng chẳng thấy được

Lôi kéo loài hữu tình

Qua lại trăm ngàn đời.

Dao bén không chặt được

Lửa dữ chẳng thiêu đốt

Kẻ ngu si không trí

Sẽ bị chúng hoại diệt.

Dây nghiệp rất bền chắc

Trói buộc chúng sinh ngu

Trải qua trăm ngàn kiếp

Kéo mãi không đứt được.

Tâm này trong sát na

Tạo nghiệp thiện, bất thiện

Người điều phục tâm ý

Ở đâu cũng an lạc.

Từ cửa sáu căn ấy

Tham trước các cảnh giới

Tâm lôi kéo hữu tình

Không biết đọa hiểm nạn.

Hư Không vốn rộng sáng

Tánh nước luôn lặn trong

Tâm này cũng như thế

Sinh nghiệp thiện thù thắng.

Tìm cầu mọi cảnh giới

Luôn nghĩ chuyện hội họp

Vì tâm nương các căn

Như Vua theo tùy tùng.

Tâm ấy luôn giong ruổi

Thân lại đi theo tâm

Cùng nhau tạo năng lực

Trôi trong biển ba cõi.

Tạo tất cả các nghiệp

Đều do tâm sai khiến

Nếu không có nhân tốt

Chẳng được chút sướng vui.

Hãy tìm cầu chánh pháp

Tu tập các thiền định

Tâm lìa các tội ác

Như mặt trời khỏi mây.

Nếu tâm trụ trong định

Sẽ sinh ra chánh kiến

Tại gia sinh tịnh tín

Sẽ thoát nạn luân hồi.

Nếu tâm không tạo ác

Tội lỗi không sinh khởi

Lìa phiền não thanh tịnh

Thường sinh lên Cõi Trời.

Tâm này theo các căn

Trôi nhanh từng giây phút

Người khéo phòng hộ tâm

Sau sinh lên Cõi Trời.

Nếu để tâm sai sử

Tạo tác tất cả tội

Nương tựa hạnh phi pháp

Ở mãi trong luân hồi.

Tâm này từng sát na

Sinh diệt trăm ngàn lần

Bản tánh luôn khinh động

Như hư huyễn, không thật.

Tâm này có sức mạnh

Giong ruổi không ngừng yên

Bậc trí thức tịch tĩnh

Khéo trói buộc tâm mình.

Tâm này khó điều phục

Làm các căn loạn động

Người trí khéo giữ gìn

Đạt được bờ giải thoát.

Tâm này không nhàm chán

Dây tri túc buộc được

Người khéo điều phục tâm

Là người trí ở đời.

Tâm này duyên cảnh dục

Thường sinh lòng yêu thích

Làm lành dứt trừ được

Tạo ác càng tăng thêm.

Người nào tâm tịch tĩnh

Xem dục lạc như độc

Kẻ ngu buông tâm mình

Đam mê cho là đẹp.

Tâm này khi tạo tác

Các nghiệp sẽ sinh theo

Do căn cảnh sinh khởi

Khiến hòa hợp tương ưng.

Người trí đã biết rồi

Xả bỏ được khinh an

Xem mọi sắc như nhau

Còn sinh tưởng gì khác.

Tất cả cảnh giới sắc

Là nhân làm tâm loạn

Người khéo điều phục tâm

Rời bỏ mọi lầm lỗi.

Như một hạt giống lúa

Sinh hương sắc khác nhau

Do mọi thứ hòa hợp

Tất cả tùy tâm sinh.

Như người thợ ở đời

Khéo sửa sang máy móc

Nương chánh pháp trị tâm

Người ấy thường an lạc.

Cảnh giới lôi kéo tâm

Kẻ ngu sinh vui mừng

Trí tuệ có sức mạnh

Mau được sự thanh tịnh.

Lại nữa tâm chuyển động

Duyên khắp các uẩn, giới

Và ở trong ba cõi

Do không hiểu chân thật.

Cũng như trong biển lớn

Gió thổi sóng nổi lên

Khi tâm cảnh hòa hợp

Lưu chuyển theo thế gian.

Nghiệp thiện dắt dẫn tâm

Nhất định được quả tốt

Hãy thực hành nghiệp thiện

Đừng tạo các nghiệp ác.

Tâm tương ưng với định

Như nước không gió động

Tất cả từ duyên sinh

Theo nghiệp mà hướng đến.

Tâm này rất mau chóng

Qua lại từng sát na.

Hoặc sinh trong Cõi Trời

Hay hướng về địa ngục

Tâm đoạn trừ tội ác

Tạo ra tất cả thiện.

Đưa đến cửa giải thoát

Nên nói tâm như thế

Tâm này rất nhanh lẹ

Không có gì hơn được.

Ai không khéo đề phòng

Sẽ luôn đắm dục lạc

Tâm này trong sát na

Tạo ra nghiệp thiện, ác.

Tự tánh vốn khinh động

Tìm mãi không thể được

Tâm này đến không biết

Đi cũng chẳng thấy gì.

Duyên hợp thì tạm có

Duyên tan biết về đâu

Tâm này không chứa nhóm

Cũng chẳng tồn tại lâu.

Không thể giữ gìn được

Khắp mọi nơi không thấy

Tâm cũng là lực sĩ

Do hòa hợp sinh khởi.

Phân trâu và ma ni

Hai thứ cũng như thế

Sắc căn… lại như vậy

Tất cả từ thức sinh.

Chưa từng thấy pháp nào

Không hòa hợp mà có

Như thế các cảnh giới

Chúng sinh khó đoạn trừ.

An trụ trong chánh pháp

Tham dục làm được gì

Tâm này rất hung hiểm

Sức mạnh khó điều phục.

Thích tạo tác các nghiệp

Kẻ ngu không hiểu biết

Do tạo tác các nghiệp

Làm nhân để lưu chuyển.

Thường ở trong ba cõi

Luôn chịu mọi khổ đau

Dù chết vì bệnh phong

Chưa chắc đọa đường ác.

Nhưng bị bệnh tham dục

Nhất định đọa địa ngục

Tội của tâm lớn nhất

Luôn tạo các nghiệp ác.

Bệnh phong không phải thiện

Nên siêng tu thắng hạnh

Bệnh phong có thể trị

Thân mất nó cũng tan.

Bệnh tham dục không thể

Tồn tại trăm ngàn đời

Nên biết bệnh tham dục

Khác với bệnh phong hàn.

Khéo tu hạnh thù thắng

Lìa tội lỗi tham dục

Tâm này như thấy thuốc

Chữa trị bệnh của tâm.

Chẳng phải như thế gian

Chỉ chữa trị thân bệnh

Tâm suy nghĩ việc lành

Không sinh khởi ô nhiễm.

Kẻ ngu không chánh pháp

Bị đọa trong đường hiểm

Người nào thích thiền định

Nương sống trong núi rừng.

Kẻ ngu không tịch tĩnh

Hay gây gỗ tranh cãi

Tâm như là họa sĩ

Vẽ ra mọi hình tượng.

Đều do tâm tạo tác

Trôi mãi trong năm đường.

Họa sĩ tuy khéo tay

Vẽ trăm ngàn thể loại

Nghiệp họa rất rộng lớn

Vẽ hết cả ba cõi.

Vẽ vô số chúng sinh

Lưu chuyển trong năm đường

Vì nghiệp rất rộng lớn

Có mặt khắp mọi nơi.

Lại nữa họa sĩ tâm

Vẽ ra các lưới nghiệp

Loài hữu tình thế gian

Đều bị nghiệp ràng buộc.

Bức họa có thể hư

Vì gió mưa tro bụi

Trăm ngàn vô số kiếp

Nghiệp họa vẫn như cũ.

Trái đất có hư hoại

Nước biển cũng khô cạn

Chỉ nghiệp họa trường tồn

Tùy nơi mà hiển hiện.

Nghiệp lực luôn theo đuổi

Quả báo không sai lầm

Tâm chúng sinh phóng túng

Trôi lăn trong các cõi.

Người nào tâm tham lạc

Mong đến cảnh giới dục

Không trừ nghiệp bất thiện

Chắc chắn vào nạn khổ.

Vì vậy hãy điều tâm

Nó độc ác đáng sợ

Thích hòa hợp cảnh dục

Độc ái luôn tràn đầy.

Không màng đến hiểm nạn

Luôn tìm cầu dục vọng

Vui hết khổ kề bên

Phải tự chịu quả báo.

Người nào sợ cõi ác

Tâm họ thường tịch tĩnh

Nhờ tâm tịch tĩnh ấy

Càng thêm lớn tuệ mạng.

Tâm này có sức mạnh

Bạo ác khó đề phòng

Người trí khéo điều phục

Lìa được mọi lo sợ.

***

Tổng hợp