Phật Thuyết Kinh đại Bát Nhã Ba La Mật đa - Hội Thứ Hai - Phẩm Năm Mươi Năm - Phẩm Nghĩa Thậm Thâm - Phần Hai

Hán dịch: Ngài Tam Tạng Pháp Sư Cưu Ma La Thập, Đời Diêu Tần

PHẬT THUYẾT KINH 

ĐẠI BÁT NHÃ BA LA MẬT ĐA

Hán dịch: Ngài Tam Tạng Pháp Sư

Cưu Ma La Thập, Đời Diêu Tần  

HỘI THỨ HAI  

PHẨM NĂM MƯƠI NĂM

PHẨM NGHĨA THẬM THÂM  

PHẦN HAI  

Bấy giờ, Thiện Hiện lại bạch Phật: Vô lượng, vô biên, vô số đã nói có gì khác nhau không?

Phật dạy: Thiện Hiện! Nói vô số là số bất khả đắc, số không thể ở trong giới hữu vi, số không thể ở trong giới vô vi. Nói vô lượng là lượng bất khả đắc, lượng không thể ở trong pháp quá khứ, lượng không thể ở trong pháp vị lai, lượng không thể ở trong pháp hiện tại. Nói vô biên là biên bất khả đắc, không thể so lường bờ mé kia.

Cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật: Bạch Thế Tôn! Có nhân duyên nào mà sắc cũng nói là vô lượng, vô biên, vô số.

thọ, tưởng, hành, thức cũng nói là vô lượng, vô biên, vô số không?

Phật dạy: Thiện Hiện!  Còn có nhân duyên nên sắc cũng nói là vô lượng, vô biên, vô số. Thọ, tưởng, hành, thức cũng nói là vô lượng, vô biên, vô số.

Bấy giờ, Thiện Hiện lại bạch Phật: Vì nhân duyên nào sắc cũng nói là vô lượng, vô biên, vô số.

thọ, tưởng, hành, thức cũng nói là vô lượng, vô biên, vô số?

Phật dạy: Thiện Hiện! Sắc tự tánh là không, nên cũng nói là vô lượng, vô biên, vô số. Thọ, tưởng, hành, thức tự tánh là không, nên cũng nói là vô lượng, vô biên, vô số.

Cụ thọ Thiện Hiện lại bạch Phật: Chỉ vì sắc tự tánh là không. Thọ, tưởng, hành, thức tự tánh là không.

Hay vì tất cả pháp tự tánh cũng đều không?

Phật dạy: Thiện Hiện! Trước đây ta há chẳng nói tất cả pháp tự tánh đều là không sao?

Thiện Hiện thưa: Tuy Phật thường nói tất cả pháp tự tánh đều là không mà con cũng đã rõ, nhưng các hữu tình chẳng biết, chẳng thấy, chẳng hiểu, nên nay con hỏi như vậy.

Bạch Thế Tôn! Tất cả pháp tự tánh là không, tức là vô tận, cũng là vô số, cũng là vô lượng, cũng là vô biên?

Bạch Thế Tôn! Tất cả pháp trong tự tánh là không ấy: Tận bất khả đắc, số bất khả đắc, lượng bất khả đắc, biên bất khả đắc.

Do nhân duyên này nên vô lượng, vô biên, vô số, hoặc văn, hoặc nghĩa đều không khác nhau?

Phật dạy: Thiện Hiện! Đúng vậy! Đúng vậy!

Như ông đã nói: Vô tận, vô số, vô lượng, vô biên, hoặc nghĩa, hoặc văn đều không sai khác, đều đồng hiển bày rõ các pháp không.

Thiện Hiện! Tất cả pháp không đều không thể nói. Như Lai phương tiện nói là vô tận, hoặc nói là vô số, hoặc nói là vô lượng, hoặc nói là vô biên, hoặc nói là không, hoặc nói là vô tướng, hoặc nói là vô nguyện, hoặc nói vô tác, hoặc nói vô sanh, hoặc nói vô diệt, hoặc nói lìa nhiễm, hoặc nói tịch diệt, hoặc nói Niết Bàn, hoặc nói chân như, hoặc nói thật tế. Những nghĩa… như vậy Như Lai đều phương tiện giảng nói.

Bấy giờ, Thiện Hiện bạch Phật: Bạch Thế Tôn! Thật kỳ lạ, đối với phương tiện thiện xảo, thật tướng các pháp không thể tuyên thuyết nhưng vì hữu tình Ngài đã phương tiện hiển bày.

Bạch Thế Tôn! Theo con hiểu ý nghĩa của lời Phật nói là, tánh của tất cả pháp đều bất khả thuyết?

Phật dạy: Thiện Hiện! Đúng vậy!  Đúng vậy! Tánh của tất cả pháp đều bất khả thuyết.

Vì sao?

Vì tánh của tất cả pháp đều rốt ráo không, không ai có thể tuyên thuyết về rốt ráo không.

Cụ thọ Thiện Hiện lại bạch Phật: Nghĩa của bất khả thuyết có tăng giảm không?

Phật dạy: Thiện Hiện! Nghĩa của bất khả thuyết không tăng, không giảm.

Bấy giờ, Thiện Hiện lại bạch Phật: Nếu nghĩa của bất khả thuyết không tăng, không giảm thì bố thí Ba la mật đa cho đến bát nhã Ba la mật đa cũng phải không tăng, không giảm.

Bốn niệm trụ cho đến tám chi Thánh đạo cũng không tăng, không giảm.

Bốn tịnh lự, bốn vô lượng, bốn định vô sắc cũng không tăng, không giảm.

Tám giải thoát, tám thắng xứ, chín định thứ đệ, mười biến xứ cũng không tăng, không giảm.

Pháp Môn giải thoát không, vô tướng, vô nguyện cũng không tăng, không giảm.

Cực Hỷ địa cho đến Pháp Vân địa cũng không tăng, không giảm.

Pháp môn Ðà la ni, pháp môn Tam Ma Địa cũng không tăng, không giảm.

Năm loại mắt, sáu phép thần thông cũng không tăng, không giảm.

Mười lực Như Lai cho đến mười tám Pháp Phật bất cộng cũng không tăng, không giảm.

Pháp không quên mất, tánh luôn luôn xả cũng không tăng, không giảm.

Trí nhất thiết, trí đạo tướng, trí nhất thiết tướng cũng không tăng, không giảm.

Bạch Thế Tôn!  Nếu sáu pháp Ba la mật đa không tăng, không giảm, cho đến trí nhất thiết, trí đạo tướng, trí nhất thiết tướng cũng không tăng, không giảm thì sáu pháp Ba la mật đa không có sở hữu, cho đến trí nhất thiết, trí đạo tướng, trí nhất thiết tướng cũng không có sở hữu.

Nếu sáu pháp Ba la mật đa không có sở hữu cho đến trí nhất thiết, trí đạo tướng, trí nhất thiết tướng cũng không có sở hữu.

Làm sao Đại Bồ Tát tu hành sáu pháp Ba la mật đa cho đến trí nhất thiết, trí đạo tướng, trí nhất thiết tướng chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề?

Phật dạy: Thiện Hiện! Đúng vậy! Đúng vậy! Nghĩa bất khả thuyết không tăng, không giảm, sáu pháp Ba la mật đa cũng không tăng, không giảm, cho đến trí nhất thiết, trí đạo tướng, trí nhất thiết tướng cũng không tăng, không giảm.

Vì nghĩa bất khả thuyết không có sở hữu, nên sáu pháp Ba la mật đa cũng không có sở hữu, cho đến trí nhất thiết, trí đạo tướng, trí nhất thiết tướng cũng không có sở hữu.

Thiện Hiện! Các Đại Bồ Tát tu hành bát nhã Ba la mật đa, an trụ bát nhã Ba la mật đa, phương tiện thiện xảo, chẳng nghĩ thế này: Ta đối với bát nhã Ba la mật đa cho đến bố thí Ba la mật đa hoặc tăng, hoặc giảm, chỉ nghĩ: Chỉ có danh tưởng gọi là bát nhã Ba la mật đa cho đến bố thí Ba la mật đa.

Thiện Hiện! Khi Đại Bồ Tát tu hành bố thí Ba la mật đa, đem tác ý tương ưng bố thí Ba la mật đa này và nương vào đây khởi tâm và căn lành, ban cho các hữu tình một cách bình đẳng, cùng nhau hồi hướng quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề, như quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề của Chư Phật mầu nhiệm thâm sâu mà khởi lên sự hồi hướng.

Như vậy, cho đến khi tu hành bát nhã Ba la mật đa, đem tác ý tương ưng với bát nhã Ba la mật đa và nương vào đây mà khởi tâm và căn lành, ban cho hữu tình một cách bình đẳng, cùng nhau hồi hướng quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề, như quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề của Chư Phật mầu nhiệm thâm sâu mà khởi lên sự hồi hướng. Nhờ phương tiện thiện xảo của sự hồi hướng này chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Bấy giờ, cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật: Bạch Thế Tôn! Thế nào gọi là quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề?

Phật dạy: Thiện Hiện!  Tất cả pháp chân như gọi là quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Khi ấy, Thiện Hiện lại bạch Phật: Thế nào gọi là tất cả pháp chân như mà nói tất cả pháp chân như là quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề?

Phật dạy: Thiện Hiện! Sắc chân như, thọ, tưởng, hành, thức chân như gọi là quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Nhãn xứ chân như cho đến ý xứ chân như gọi là quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Sắc xứ chân như cho đến pháp xứ chân như gọi là quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Nhãn giới chân như cho đến ý giới chân như gọi là quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Sắc giới chân như cho đến Pháp Giới chân như gọi là quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Nhãn thức giới chân như cho đến ý thức giới chân như gọi là quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Nhãn xúc chân như cho đến ý xúc chân như gọi là quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Các thọ do nhãn xúc làm duyên sanh ra chân như cho đến các thọ do ý xúc làm duyên sanh ra chân như gọi là quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Địa giới chân như cho đến thức giới chân như gọi là quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Vô minh chân như cho đến lão tử chân như gọi là quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Bố Thí Ba la mật đa chân như cho đến bát nhã Ba la mật đa chân như gọi là quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Pháp nội không chân như cho đến pháp vô tính tự tính không  chân như gọi là quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Thánh Đế khổ chân như, Thánh Đế tập, diệt, đạo chân như gọi là quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Bốn niệm trụ chân như cho đến tám chi Thánh đạo chân như gọi là quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Bốn tịnh lự chân như, bốn vô lượng, bốn định vô sắc chân như gọi là quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Tám giải thoát chân như, tám thắng xứ, chín định thứ đệ, mười biến xứ chân như gọi là quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Pháp Môn giải thoát không chân như, pháp môn giải thoát vô tướng, vô nguyện chân như gọi là quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Tịnh quán địa chân như cho đến Như Lai địa chân như gọi là quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Cực Hỷ địa chân như cho đến Pháp Vân địa chân như gọi là quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Pháp Môn Ðà la ni chân như, pháp môn Tam Ma Địa chân như gọi là quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Năm loại mắt chân như, sáu phép thần thông chân như gọi là quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Mười lực Phật chân như, cho đến mười tám Pháp Phật bất cộng chân như gọi là quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Pháp không quên mất chân như, tánh luôn luôn xả chân như gọi là quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Quả Dự Lưu chân như cho đến Ðộc Giác Bồ Đề chân như gọi là quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Trí nhất thiết chân như, trí đạo tướng, trí nhất thiết tướng chân như gọi là quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Sanh tử chân như, Niết Bàn chân như gọi là quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Thiện Hiện! Tất cả chân như không tăng, không giảm, nên quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề của Chư Phật cũng không tăng, không giảm.

Thiện Hiện! Các Đại Bồ Tát không lìa bát nhã Ba la mật đa, thường vui an trụ các pháp chân như, hoàn toàn chẳng thấy pháp có tăng, có giảm. Do nhân duyên này, nghĩa bất khả thuyết không tăng, không giảm. Bố thí Ba la mật đa cũng không tăng, không giảm. Tịnh giới, an nhẫn, tinh tấn, tịnh lự, bát nhã Ba la mật đa cũng không tăng, không giảm.

Cho đến trí nhất thiết không tăng, không giảm. Trí đạo tướng, trí nhất thiết tướng cũng không tăng, không giảm. Nghĩa bất khả thuyết không có sở hữu, sáu pháp Ba la mật đa cũng không có sở hữu. Cho đến trí nhất thiết, trí đạo tướng, trí nhất thiết tướng cũng không có sở hữu.

Thiện Hiện! Các Đại Bồ Tát nương vào sự không tăng, không giảm, không sở hữu làm phương tiện, tu hành bát nhã Ba la mật đa. Do đây làm cửa ngõ tập hợp các công đức liền chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Bấy giờ, cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật: Bạch Thế Tôn! Đại Bồ Tát dựa vào sự không tăng, không giảm, không có sở hữu làm phương tiện, tu hành bát nhã Ba la mật đa. Vì đây là cửa ngõ tập hợp các công đức, nên liền chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Đại Bồ Tát này vì tâm ban đầu phát khởi nên chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề, hay vì tâm sau khởi lên mà chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề?

Bạch Thế Tôn! Nếu vì tâm ban đầu khởi mà Đại Bồ Tát chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề, thì khi tâm ban đầu khởi, tâm sau chưa khởi nên không có nghĩa hòa hợp.

Nếu tâm sau khởi mà chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề, thì khi tâm sau khởi, tâm trước đã diệt, không có nghĩa hòa hợp. Như vậy, tâm trước sau và tâm sở pháp, tiến lui suy gạn không có nghĩa hòa hợp.

Vì sao có thể tích chứa các căn lành?

Nếu các căn lành không thể tích tập, thì các thắng trí không do đâu mà phát sanh được.

Nếu các thắng trí không phát sanh thì làm sao Đại Bồ Tát này chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề?

Phật dạy: Thiện Hiện! Ta sẽ nói cho ông về ví dụ một cách sơ lược khiến cho người có trí dễ dàng hiểu được nghĩa đã nói.

Thiện Hiện! Ý ông thế nào?

Như khi đốt đèn thì ngọn lửa ban đầu đốt cháy tim đèn hay ngọn lửa sau đốt cháy tim đèn ?

Thiện Hiện đáp: Theo ý con, chẳng phải ngọn lửa trước đốt cháy tim đèn, cũng chẳng phải lìa ngọn lửa trước mà đốt cháy tim đèn. Chẳng phải ngọn lửa sau đốt cháy tim đèn, cũng chẳng phải lìa ngọn lửa sau mà đốt cháy tim đèn.

Phật dạy: Thiện Hiện! Ý ông thế nào?

Như khi đốt đèn thì chính tim đèn bị cháy chăng?

Thiện Hiện thưa: Theo thế gian thì đang thấy tim đèn bị cháy.

Phật dạy: Thiện Hiện! Các Đại Bồ Tát tu hành bát nhã Ba la mật đa, chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề cũng lại như vậy: Chẳng phải tâm ban đầu phát khởi thì chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề, cũng chẳng phải lìa sự phát khởi tâm ban đầu mà chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Chẳng phải tâm sau phát khởi thì chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề, cũng chẳng phải lìa sự phát khởi của tâm sau mà chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề. Nhưng các Đại Bồ Tát tu hành bát nhã Ba la mật đa, làm cho căn lành tăng trưởng dần dần, chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Lại nữa, Thiện Hiện! Các Đại Bồ Tát từ lúc mới phát tâm, tu hành bát nhã Ba la mật đa, viên mãn mười địa, chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Bấy giờ, Thiện Hiện thưa: Bạch Thế Tôn! Các Đại Bồ Tát tu học viên mãn mười địa nào, thì chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề?

Phật dạy: Thiện Hiện! Các Đại Bồ Tát tu hành từ Cực Hỷ địa cho đến Pháp Vân địa làm cho viên mãn, thì chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề. Cũng học Tịnh quán địa cho đến Như Lai địa làm cho viên mãn, thì chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Thiện Hiện! Đối với mười địa này các Đại Bồ Tát tinh siêng tu học, khi được viên mãn, chẳng phải do tâm ban đầu phát khởi thì chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề, cũng chẳng phải lìa sự phát tâm ban đầu mà chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Chẳng phải tâm sau phát khởi thì chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề, cũng chẳng phải lìa sự phát khởi tâm sau thì chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề, mà các Đại Bồ Tát do tinh cần tu học mười địa viên mãn, nên chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Bấy giờ, cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật: Bạch Thế Tôn! Như Lai đã thuyết nghĩa lý duyên khởi rất là thậm thâm. Nghĩa là các Đại Bồ Tát chẳng phải do tâm ban đầu phát khởi chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề, cũng chẳng phải lìa sự phát khởi tâm ban đầu chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Chẳng phải tâm sau phát khởi thì chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề, cũng chẳng phải lìa sự phát khởi tâm sau thì chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề, mà các Đại Bồ Tát tu hành bát nhã Ba la mật đa làm cho các căn lành dần dần tăng trưởng, viên mãn mười địa, chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Phật dạy: Thiện Hiện! Ý ông thế nào?

Khi tâm đã diệt rồi, có thể phát sanh lại được không?

Thiện Hiện đáp: Bạch Thế Tôn! Không!

Phật dạy: Thiện Hiện! Ý ông thế nào?

Khi tâm sanh rồi thì có pháp diệt chăng?

Thiện Hiện đáp: Bạch Thế Tôn! Đúng vậy!

Khi tâm sanh rồi thì nhất định có pháp diệt.

Phật dạy: Thiện Hiện! Ý ông thế nào?

Có pháp diệt tức tâm chẳng phải sẽ diệt chăng?

Thiện Hiện đáp: Bạch Thế Tôn! Không!

Phật dạy: Thiện Hiện! Ý ông thế nào?

Tâm trụ là tâm chân như chăng?

Thiện Hiện đáp: Bạch Thế Tôn! Đúng vậy!

Tâm chân như như tâm trụ này vậy.

Phật dạy: Thiện Hiện! Ý ông thế nào?

Nếu tâm trụ giống như chân như thì tâm này là thường như chân như chăng?

Thiện Hiện đáp: Bạch Thế Tôn! Chẳng thường!

Phật dạy: Thiện Hiện! Ý ông thế nào?

Các pháp chân như là thậm thâm chăng?

Thiện Hiện đáp: Bạch Thế Tôn! Đúng vậy! Các pháp chân như rất là thậm thâm.

Phật dạy: Thiện Hiện! Ý ông thế nào?

Chân như tức là tâm chăng?

Thiện Hiện đáp: Bạch Thế Tôn! Chẳng phải.

Phật dạy: Thiện Hiện! Ý ông thế nào?

Lìa chân như có tâm chăng?

Thiện Hiện đáp: Bạch Thế Tôn! Không!

Phật dạy: Thiện Hiện! Ý ông thế nào?

Tâm tức là chân như chăng?

Thiện Hiện đáp: Bạch Thế Tôn! Không!

Phật dạy: Thiện Hiện!Ý ông thế nào?

Lìa tâm có chân như chăng?

Thiện Hiện đáp: Bạch Thế Tôn! Không!

Phật dạy: Thiện Hiện! Ý ông thế nào?

Chân như có thể thấy được chân như chăng?

Thiện Hiện đáp: Bạch Thế Tôn! Không! 

Phật dạy: Thiện Hiện! Ý ông thế nào?

Nếu Đại Bồ Tát hành được như vậy là hành bát nhã Ba la mật đa thâm sâu chăng?

Thiện Hiện đáp: Bạch Thế Tôn! Đúng vậy! Nếu Đại Bồ Tát hành được như vậy là hành bát nhã Ba la mật đa thâm sâu.

Phật dạy: Thiện Hiện! Ý ông thế nào?

Nếu Đại Bồ Tát hành được như vậy là hành chỗ nào?

Thiện Hiện đáp: Khi Đại Bồ Tát hành được như vậy, hoàn toàn không có chỗ hành.

Vì sao?

Bạch Thế Tôn! Vì khi Đại Bồ Tát hành bát nhã Ba la mật đa thâm sâu, không có tâm đang hành, không có chỗ đang hành.

Vì sao?

Bạch Thế Tôn! Vì khi Đại Bồ Tát hành bát nhã Ba la mật đa thâm sâu, thì trụ trong chân như hoàn toàn không có sự hiện hành, chỗ đang hành và người đang hành.

Phật dạy: Thiện Hiện! Ý ông thế nào?

Khi Đại Bồ Tát hành bát nhã Ba la mật đa thâm sâu là hành chỗ nào?

Thiện Hiện đáp: Khi Đại Bồ Tát hành bát nhã Ba la mật đa thâm sâu là hành thắng nghĩa đế. Trong đây sự hiện hành và chỗ hiện hành đều không có sở hữu, được lấy và bị lấy đều bất khả đắc.

Phật dạy: Thiện Hiện! Ý ông thế nào?

Khi Đại Bồ Tát hành bát nhã Ba la mật đa là hành trong thắng nghĩa đế, dù chẳng tướng nhưng hành tướng chăng?

Thiện Hiện đáp: Bạch Thế Tôn! Không!

Phật dạy: Thiện Hiện! Ý ông thế nào, khi hành bát nhã Ba la mật đa thâm sâu, Đại Bồ Tát này hành trong thắng nghĩa đế là lìa bỏ tướng chăng?

Thiện Hiện đáp: Bạch Thế Tôn! Không!

Phật dạy: Thiện Hiện! Ý ông thế nào?

Khi hành bát nhã Ba la mật đa thâm sâu, Đại Bồ Tát này hành trong thắng nghĩa đế từ bỏ tưởng về tướng chăng?

Thiện Hiện đáp: Bạch Thế Tôn! Không!

Phật dạy: Thiện Hiện! Khi hành bát nhã Ba la mật đa thâm sâu, vì sao Đại Bồ Tát này chẳng trừ bỏ tướng, cũng chẳng trừ bỏ tưởng về tướng?

Thiện Hiện đáp: Khi hành bát nhã Ba la mật đa thâm sâu, Đại Bồ Tát này chẳng nghĩ: Ta sẽ trừ bỏ tướng và trừ bỏ tưởng về tướng.

Cũng chẳng nghĩ: Ta sẽ trừ bỏ vô tướng và trừ bỏ tư tưởng về vô tướng, đối với tất cả không có sự phân biệt.

Bạch Thế Tôn! Khi hành bát nhã Ba la mật đa thâm sâu, Đại Bồ Tát này tuy có thể xa lìa các sự phân biệt như vậy nhưng chưa viên mãn mười lực của Phật, bốn điều không sợ, bốn vô ngại giải, đại từ, đại bi, đại hỷ, đại xả, mười tám Pháp Phật bất cộng… vô lượng, vô biên công đức thù thắng, nên chưa chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Bạch Thế Tôn! Đại Bồ Tát này thành tựu phương tiện thiện xảo nhiệm mầu, nhờ phương tiện thiện xảo nhiệm mầu này, nên đối với tất cả pháp chẳng thành, chẳng hoại, chẳng lấy, chẳng bỏ.

Vì sao?

Bạch Thế Tôn! Vì Đại Bồ Tát này đã đạt được tự tướng tất cả pháp là không.

Bạch Thế Tôn! Đại Bồ Tát này trụ trong tự tướng không của tất cả pháp. Vì cứu độ các hữu tình nhập vào ba Tam Ma Địa, do nguyện lực đại bi dẫn dắt, thúc tiến, nương vào ba định này thành thục hữu tình.

Phật dạy: Thiện Hiện! Đúng vậy! Đúng vậy! Đúng như ông đã nói.

Cụ thọ Thiện Hiện liền bạch Phật: Đại Bồ Tát này nhập vào ba Tam Ma Địa này làm thế nào để thành thục hữu tình?

Phật dạy: Thiện Hiện! Đại Bồ Tát này an trụ không Tam Ma Địa, thấy các hữu tình nhiều chấp ngã, ngã sở, dùng phương tiện giáo hóa làm cho họ an trụ không Tam Ma Địa. Rồi Đại Bồ Tát này an trụ vô tướng Tam Ma Địa thấy các hữu tình phần nhiều hành các pháp tướng, bèn dùng sức phương tiện giáo hóa làm cho họ an trụ vô tướng Tam Ma Địa.

Đại Bồ Tát này an trụ vô nguyện Tam Ma Địa, thấy các hữu tình có nhiều sở nguyện và ham muốn, bèn dùng sức phương tiện giáo hóa, làm cho họ an trụ vô nguyện Tam Ma Địa.

Thiện Hiện! Khi hành bát nhã Ba la mật đa thâm sâu, Đại Bồ Tát này cứ như vậy mà vào ba Tam Ma Địa này tùy theo sự thích ứng, phương tiện thành thục tất cả hữu tình.

***

Tổng hợp