Phật Thuyết Kinh Tiểu Bộ - Tập Mười - Chuyện Tiền Thân đức Phật - Chương Hai Mươi Mốt - Phẩm Một - Phẩm Tám Mươi Bài Kệ Số Một - Chuyện Tiểu Thiên Nga Tiền Thân Cullahamsa - Phần Hai

Hán dịch: Ngài Tam Tạng Pháp Sư An Thế Cao, Đời Hậu Hán

PHẬT THUYẾT KINH TIỂU BỘ

Hán dịch: Ngài Tam Tạng Pháp Sư 

An Thế Cao, Đời Hậu Hán  

TẬP MƯỜI

CHUYỆN TIỀN THÂN ĐỨC PHẬT  

CHƯƠNG HAI MƯƠI MỐT  

PHẨM MỘT  

PHẨM TÁM MƯƠI BÀI KỆ SỐ MỘT  

CHUYỆN TIỂU THIÊN NGA

TIỀN THÂN CULLAHAMSA  

PHẦN HAI  

Lúc ấy, muốn thử lòng chim bạn, bậc Đại Sĩ ngâm vần kệ đầu:

Bầy chim không để ý gì ta,

Vội vã chúng bay biến thật xa,

Chim bị giam tìm đâu bạn hữu?

Bay ngay, đừng ở nán đây mà.

Tiếp theo đây là các vần kệ đối đáp nhau:

Đại tướng:

Dù có đi hay ở vời Ngài,

Ngày kia thần cũng phải lìa đời,

Thần theo Ngài thuở còn vinh hiển,

Lúc khổ đau không thể bước rời.

Hoặc thần phải chết với Quân Vương,

Hoặc sống đời hiu quạnh đoạn trường,

Thà chết ngay đây thì thật tốt

Còn hơn sống để khóc bi thương.

Bỏ Ngài không đúng nghĩa quân thần,

Khi ở trong tình cảnh đáng buồn,

Thần sẽ rất hài lòng mãn nguyện

Cùng Ngài chung số phận phong trần.

Nga Vương:

Số phận nào cho chim bị giam,

Ngoại trừ dây nướng thịt hung tàn,

Tự do, trí vẫn còn suy nghĩ,

Sao có thể đành chịu bỏ thân?

Có lợi gì khanh hoặc với ta

Từ đây, khanh xét thấy, thiên nga,

Lợi gì quyến thuộc ta còn sống

Nếu cả hai ta phải chết mà?

Kim Nga, nghĩa cử của hiền khanh

Sẽ bị màn đêm phủ thật nhanh,

Hành động hy sinh này biểu lộ

Đức gì nếu đặt dưới bình minh?

Đại tướng:

Ngài không thấy, hỡi thiên nga vương,

Hạnh phúc theo sau việc chánh chân?

Chánh nghĩa được tôn sùng xứng đáng

Dạy cho người thực chất hiền lương.

Thấy chân chánh, tất cả việc lành

Có thể từ chân chánh phát sinh,

Vì đã quý yêu Ngài thắm thiết,

Thần hân hoan phóng xả thân mình.

Nếu biết điều chân chánh, chúng ta

Không hề bỏ bạn lúc sa cơ,

Cho dù phải cứu mình đi nữa,

Bậc trí khuyên đây chánh nghĩa mà.

Nga Vương:

Chánh nghĩa của khanh đã thực hành,

Trong khi ta nhận thấy chân tình,

Đi ngay, nếu thật khanh mong muốn

Làm việc mà ta rất tán thành.

Có lẽ các dây thuở đã qua

Buộc ràng quyến thuộc dưới quyền ta

Kịp thời chuyển đến khanh sau đó

Với trí, tài điều khiển vượt xa.

Trong khi đôi bạn quý cao này

Trao đổi tâm tư tuyệt diệu vậy,

Hãy ngắm, gã săn chim táo bạo

Hiện ra trước mắt chúa tôi đây

Khác gì thần chết đang đi đến

Trước kẻ liệt giường khốn khổ thay.

Đôi bạn thấy kia một kẻ thù

Nên lòng lo sợ, nặng ưu tư,

Lặng yên đậu đó không di chuyển

Khi gã đến gần tự nẻo xa.

Thấy bầy ngỗng nọ đã bay tung

Đây đó, biến dần giữa cõi không,

Nơi chốn đôi chim cao thượng đậu,

Cừu nhân vội vã tiến lên gần.

Trong lúc gã đang vội bước chân,

Đến nơi định mệnh đã dành phần,

Thợ săn rung động vì tư tưởng,

Kêu lớn: Bầy chim bị bắt không?

Gã thấy một chim trong bẫy giăng,

Và con chim nọ gã nhìn sang

Chăm lo chim bạn đang tù hãm,

Còn nó không xiềng xích buộc ràng.

Hoang mang trí óc lẫn hoài nghi,

Gã ngắm đôi chim cao thượng kia,

Khôn lớn cả đôi, cùng đẹp mã,

Gã liền cất tiếng, giọng từ bi:

Thợ săn:

Đành rằng chim bị bắt trong dây

Không thể bao giờ cất cánh bay,

Ngươi vẫn tự do và lớn mạnh,

Sao ngươi quyết ở với chim này?

Với ngươi, chim có họ hàng gì,

Khi cả đàn kia đã trốn di,

Dầu được tự do, ngươi ở lại,

Bên chim bị bắt một mình kia?

Đại tướng:

Hỡi cừu nhân của đám thiên nga,

Ngài chính Quân Vương, vốn bạn mà,

Thân thiết như đời ta chẳng khác,

Ồ không, ta chẳng muốn bao giờ

Bỏ Ngài trong lúc Ngài lâm nạn.

Cho đến khi Thần chết gọi ta.

Thợ săn:

Chim này không phát hiện hay sao

Chiếc bẫy người giăng kín thế nào?

Phận sự của anh hùng tướng lãnh

Là đề phòng hiểm họa gian lao.

Đại tướng:

Khi người sắp gặp bước suy tàn,

Giờ tử Thần đang tiến lại gần,

Dù bạn đến kề bên chiếc bẫy,

Cũng không thấy bẫy sập dây giăng!

Thợ săn:

Bẫy dù đủ loại, hỡi chim Thần,

Đôi lúc đặt ra chỉ uổng công,

Đến phút cuối cùng do định mệnh

Con người bị bẫy kín, thương vong.

Như vậy là nhờ đối thoại với gã bẫy chim mà đại tướng thiên nga đã xoa dịu lòng gã, và chim ấy ngâm vần kệ xin gã tha mạng cho bậc Đại Sĩ:

Có phải đây là kết quả lành

Do lời thân thiện với tôn huynh

Xin người tha mạng đôi ta với,

Ta được tự do giải thoát nhanh.

Người bẫy chim say mê giọng đối đáp dịu ngọt của Sumukha, liền ngâm kệ:

Này chim, ngươi chẳng bị giam mình,

Hãy chạy đi, mau chạy thật nhanh,

Ta chẳng muốn thân ngươi đổ máu,

Bình an, hãy sống chuỗi ngày xanh.

Tiếp theo sau chim Sumukha ngâm bốn vần kệ:

Ta không tha thiết sống riêng ta,

Nếu bạn ta đây phải chết mà,

Xin hãy vui lòng tha vị ấy,

Thịt ta thay thế chúa thiên nga.

Chúng ta về tuổi tác tương đồng,

Cùng cỡ rộng dài các cẳng chân,

Không mất gì, dù người đổi lấy

Mạng ta thay thế mạng Quân Vương.

Hãy xét xem ta với cách này,

Thỏa lòng thèm muốn với ta đây,

Trước tiên hãy buộc ta vào bẫy,

Rồi để chúa chim giải thoát ngay.

 Do đó người thành tựu ước mong,

Và ta đạt nguyện vọng trong lòng,

Thiên nga, Tôn Giả đều hòa hợp

Trong lúc đời trôi mãi chẳng dừng.

Vậy là nhờ nghe giảng pháp lành, tim người thợ săn dịu lại, như thể vải được nhúng dầu và gã giao bậc Đại Sĩ cho chim ấy, khác nào giao nô lệ cho chủ nhân, rồi ngâm kệ:

Xin làm chứng, các Bậc Hiền Nhân

Nô lệ, họ hàng, các bạn thân,

Do chính một mình ngươi cứu giúp

Chúa chim đượcgiải thoát giam cầm.

Ít ai có được một thân bằng

Như chính ngươi đang thật sẵn sàng

Chia xẻ cùng nhau chung số phận

Khi chim chúa gặp bẫy vong thân.

Vậy chúa chim này, ta thả ra

Bạn ngươi, theo gót cũng bay xa,

Mau lên, giữa đám chim thân thuộc

Ngươi sẽ như sao chiếu sáng lòa.

Nói vậy xong, người đánh bẫy kia với từ tâm đến gần bậc Đại Sĩ và cắt các sợi dây ra, ôm Ngài trong tay, đưa Ngài ra khỏi nước và đặt Ngài trên đám cỏ xanh tươi bên bờ hồ, rồi hết sức dịu dàng, gã nhẹ tay nới lỏng chiếc bẫy đã trói chân Ngài rồi ném nó ra xa.

Sau đó, phát sinh tình thương mến mãnh liệt đối với bậc Đại Sĩ, với tâm lòng tràn ngập niềm thân ái, gã lấy nước rửa máu ở vết thương của Ngài và chùi sạch sẽ.

Do năng lực của từ tâm ấy, vết thương ở chân Bồ Tát khép lại dần, gân nối liền gân, thịt liền thịt, da liền da. Da non hiện ra và lông tơ mọc phủ lên đó.

Bồ Tát vẫn giống hệt như trước kia chân không hề bị sa bẫy bao giờ và an toàn theo tư thế bình thường hoan hỷ. Lúc ấy Sumukha chiêm ngưỡng bậc Đại Sĩ hạnh phúc như vậy, tất cả đều do hành động của mình, trong niềm vui tràn trề, nó ca tụng người bẫy chim.

Bậc Đạo Sư ngâm vần kệ làm sáng tỏ vấn đề:

Hoan hỷ nhìn chim chúa thoát thân

Ngỗng làm vinh dự đấng minh quân,

Và êm tai kẻ làm ân phước,

Bằng những lời hay đẹp nhất trần:

Lạp hộ, cùng thân quyến cả nhà,

Mong chư vị hạnh phúc chan hòa

Như ta hạnh phúc khi nhìn thấy

Chim chúa thiên nga được thả ra.

Sau khi tán thán người bẫy chim như vậy, tướng quân Sumukha nói với Bồ Tát:

Tâu Chúa Thượng, người này đã cống hiến chúng ta một công đức thật vĩ đại: Ví thử y không nghe lời chúng ta, y có thể được đại phú hoặc bằng cách luyện tập chúng ta cho thuần để nuôi làm trò tiêu khiển và đem dâng các vị Đại Vương nào đó hoặc giết chúng ta để bán làm thứcăn. Song y đã nghe theo lời ta mà hoàn toàn không quan tâm đến kế sinh nhai của y.

Vậy ta hãy đưa y vào yết Kiến Quốc Vương và làm cho y được hạnh phúc suốt đời. Bậc Đại Sĩ chấp thuận việc này ngay.

Sau khi vừa đàm luận với bậc Đại Sĩ bằng ngôn ngữ riêng của loài chim xong, tướng quân Sumukha nói với kẻ bẫy chim bằng tiếng người và hỏi: Này hiền hữu, tại sao hiền hữu đặt bẫy?

Để kiếm lợi gã đáp.

Sumukha bảo: Nếu vậy thì hiền hữu hãy đưa chúng ta vào thành trình diện với Đức Vua, ta sẽ thuyết phục Đức Vua ban phú quý cho hiền hữu.

Và chim ấy ngâm các vần kệ:

Nhanh lên, ta sẽ dạy cho người

Phương cách tìm ra thật lắm lời,

Khi thấy đại danh chim ngỗng chúa,

Chẳng mang tỳ vết nhỏ nhất đời.

Mau đem ta đến chốn triều đường,

Thân thể bình an được vẹn toàn,

Đứng ở mỗi đầu, không trói buộc,

Phía trên đòn gánh của người mang.

Rồi người hãy nói: Tấu Minh quân,

Thần đến mang theo cặp ngỗng hồng,

Một chủ tướng đầu đàn ngỗng ấy,

Còn chim kia chính thiên nga Vương.

Chúa tể loài người ấy ngắm xem

Thiên nga Vương giả, sẽ bừng lên

Bao niềm hoan hỷ và sung sướng,

Sẽ tặng người vô số bạc tiền.

Khi chim ấy nói xong, người bẫy chim đáp: Xin các vị đừng mong muốn yết kiến Đức Vua nữa. Vua chúa quả thật tâm tính hay thay đổi: họ sẽ bắt giữ các vị để làm trò tiêu khiển hoặc giết chết các vị đấy.

Sumukha đáp: Này hiền hữu, đừng sợ gì cả. Ta đã Thuyết Pháp làm dịu lòng một kẻ độc ác như bạn và đã khiến bạn quy phục ta, dù người là một kẻ bẫy chim với bàn tay vấy máu đỏ.

Còn các Vua chúa thật ra đầy nhân từ và trí tuệ, là những người có thể phân biệt lời lẽ thiện ác. Vậy hãy mau đưa chúng ta vào yết kiến Đức Vua của hiền hữu.

Người bẫy chim nói: Thôi được, xin các vị chớ giận tôi. Nếu việc này làm các vị thật sự thích thú, thì tôi sẽ đưa các vị đến yết kiến Vua. Thế rồi gã đưa đôi chim lên đòn gánh của gã và đi đến Triều Đình xin bệ kiến Vua. Khi được Vua hỏi chuyện, người bẫy chim công bố mọi sự kiện của trường hợp này.

Bậc Đạo Sư ngâm kệ làm sáng tỏ vấn đề:

Vội làm khi gã mới nghe xong

Việc các chim mong tận cõi lòng,

Đem cặp hồng nga vào bệ kiến,

Bình an, thân thể mạnh hoàn toàn,

Đậu kia, chẳng có gì ràng buộc,

Trên mỗi đầu đòn gánh gã mang.

Rồi người ấy nói: Tấu Minh quân

Thần đến mang theo cặp ngỗng hồng,

Một chủ tướng đầu đàn ngỗng ấy,

Còn chim kia chính thiên nga vương.

Kìa, những chim này mạnh biết bao,

Trở thành mồi bẫy của ngươi sao,

Sao ngươi bò tới gần bên chúng

Chẳng khiến chúng kinh hãi tẩu đào?

Trong ao hồ, khải tấu minh quân,

Xin hãy ngắm xem bẫy lưới giăng,

Trong mọi chốn loài chim trú ẩn,

Bẫy thường được đặt tạo thương vong.

Chính trong một bẫy kín như vậy

Thần đã bắt chim chúa ngỗng này,

Chim bạn tự do ngồi kế cận

Và mong cầu chúa thoát tù đày.

Chim này làm phận sự hơn xa

Thành tựu phàm nhân đạt đến mà,

Cương quyết tập trung toàn nỗ lực

Làm cho chim chúa được buông tha.

Chim đằng kia muốn chịu hy sinh,

Xứng đáng hưởng thêm cuộc sống mình,

Ví thử chúa chim này được sống,

Chúa chim đã được bạn tôn vinh.

Nghe những lời chim ấy giải bày,

Tiểu thần liền đạt phước ân ngay,

Hân hoan giải phóng chim tù tội,

Ra lệnh đôi chim cất cánh bay.

Hoan hỷ nhìn chim chúa thoát thân,

Ngỗng làm vinh dự đấng minh quân,

Và êm tai kẻ làm ân phước

Bằng những lời hay đẹp nhất trần:

Lạp hộ, cùng thân quyến họ hàng,

Mong chư vị hạnh phúc muôn vàn

Như ta hạnh phúc khi nhìn thấy

Chúa chim thiên nga được thoát nạn,

Nhanh lên, ta sẽ dạy cho người

Phương cách tìm ra thật lắm lời,

Khi thấy đại danh chim ngỗng chúa

Chẳng mang tỳ vết nhỏ nhất đời.

Mau đem ta đến chốn triều đường,

Thân thể bình an được vẹn toàn,

Đứng ở mỗi đầu, không trói buộc,

Phía trên đòn gánh của người mang.

Rồi người hãy nói: Tấu minh quân,

Thần đến mang theo cặp ngỗng hồng,

Một chủ tướng đầu đàn ngỗng ấy,

Còn chim kia chính thiên nga Vương.

Chúa tể loài người ấy ngắm xem

Thiên nga Vương giả, sẽ bừng lên

Bao niềm hoan hỷ và sung sướng,

Sẽ tặng người vô số bạc tiền.

Do vậy, theo lời chim bảo ban

Thần đưa đôi ngỗng đến triều đường,

Mặc dù chúng tự do tìm kiếm

Nơi trú bình an ở núi ngàn.

Chim kia có số phận như vậy,

Dù thật chánh chân đến thế này

Có thể chuyển lay lòng trắc ẩn

Thợ săn hung bạo tựa thần đây.

Thiên nga này, khải tấu minh quân,

Tặng vật tiểu thần đến hiến dâng,

Giữa những chốn người săn đặt bẫy,

Hiếm khi tìm được vật ngang bằng.

***

Tổng hợp