Phật Thuyết Kinh đại Bát Nhã Ba La Mật đa - Hội Thứ Hai - Phẩm Bảy Mươi Chín - Phẩm Vô Khuyết - Phần Một

Hán dịch: Ngài Tam Tạng Pháp Sư Cưu Ma La Thập, Đời Diêu Tần

PHẬT THUYẾT KINH 

ĐẠI BÁT NHÃ BA LA MẬT ĐA

Hán dịch: Ngài Tam Tạng Pháp Sư

Cưu Ma La Thập, Đời Diêu Tần  

HỘI THỨ HAI  

PHẨM BẢY MƯƠI CHÍN

PHẨM VÔ KHUYẾT  

PHẦN MỘT  

Bấy giời cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật: Bạch Đức Thế Tôn! Như Đại Bồ Tát tuy tinh tấn tu hành bố thí Ba la mật đa cho đến bát nhã Ba la mật đa. An trụ nội không cho đến vô tính tự tính không. An trụ chân như cho đến cảnh giới chẳng thể nghĩ bàn.

An trụ Thánh đế khổ, tập, diệt, đạo. Tu hành bốn niệm trụ cho đến tám chi Thánh đạo. Tu hành bốn tĩnh lự, bốn vô lượng, bốn định vô sắc. Tu hành tám giải thoát cho đến mười biến xứ.

Tu hành pháp môn giải thoát không, vô tướng, vô nguyện. Tu hành Cực Hỷ Địa cho đến Pháp Vân Địa. Tu hành tất cả môn Đà La Ni, môn Tam Ma Địa. Tu hành năm loại mắt, sáu phép thần thông. Tu hành mười lực Như Lai cho đến mười tám Pháp Phật bất cộng. Tu hành ba mươi hai tướng tốt, tám mươi vẻ đẹp của Bậc Đại Sĩ.

Tu hành pháp không quên mất, tánh luôn luôn xả. Tu hành trí nhất thiết, trí đạo tướng, trí nhất thiết tướng. Tu hành tất cả hạnh Đại Bồ Tát. Tu hành Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề của Chư Phật. Nhưng nếu đạo Bồ Đề tu chưa được viên mãn thì chẳng thể chứng được Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề mà mình mong cầu.

Bạch Đức Thế Tôn! Đại Bồ Tát nên tu đạo Bồ Đề như thế nào để được viên mãn, chứng đắc Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề?

Phật Bảo: Này Thiện Hiện! Nếu khi Đại Bồ Tát hành bát nhã Ba la mật đa sâu xa, đầy đủ phương tiện thiện xảo thù thắng, do lực phương tiện thiện xảo này, nên khi tu hành bố thí Ba la mật đa, chẳng thấy có sự bồ thí, chẳng thấy người thí, chẳng thấy người thọ thí, cũng chẳng lìa các pháp như vậy mà hành bồ thí Ba la mật đa. Khi Đại Bồ Tát ấy bố thí như vậy, thì có khả năng chiếu sáng ba đạo Bồ Đề, tu đạo Bồ Đề sớm được thành tựu.

Như vậy, Thiện Hiện! Các Đại Bồ Tát hành bát nhã Ba la mật đa sâu xa, bằng phương tiện thiện xảo tu đạo Bồ Đề làm cho viên mãn, thì chứng được Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề .

Như vậy, Thiện Hiện! Nếu khi Đại Bồ Tát hành bát nhã Ba la mật đa sâu xa, đầy đủ phương tiện thiện xảo thù thắng, do lực phương tiện thiện xảo này, nên tu tịnh giới, an nhẫn, tinh tấn, tĩnh lự, bát nhã Ba la mật đa, nói rộng cho đến tu tất cả hạnh Đại Bồ Tát và Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề của Chư Phật. Đều nên nói rộng tùy theo sở thích của vị ấy.

Bấy giờ, cụ thọ Xá Lợi Tử bạch Phật: Bạch Đức Thế Tôn! Thế nào là Đại Bồ Tát khi hành bát nhã Ba la mật đa sâu xa, dũng mãnh, chuyên cần chân chánh tu đạo Bồ Đề?

Phật Bảo: Này Xá Lợi Tử! Nếu khi Đại Bồ Tát hành bát nhã Ba la mật đa sâu xa, bằng phương tiện thiện xảo, chẳng hòa hợp sắc, thọ, tưởng, hành, thức. Chẳng lìa xa sắc, thọ, tưởng, hành, thức. Chẳng hòa hợp nhãn xứ cho đến ý xứ.

Chẳng lìa xa nhãn xứ cho đến ý xứ. Chẳng hòa hợp sắc xứ cho đến pháp xứ. Chẳng lìa xa sắc xứ cho đến pháp xứ. Chẳng hòa hợp nhãn giới cho đến ý giới. Chẳng lìa xa nhãn giới cho đến ý giới.

Chẳng hòa hợp sắc giới cho đến pháp giới. Chẳng lìa xa sắc giới cho đến pháp giới. Chẳng hòa hợp nhãn thức giới cho đến ý thức giới. Chẳng lìa xa nhãn thức giới cho đến ý thức giới.

Chẳng hòa hợp nhãn xúc cho đến ý xúc. Chẳng lìa xa nhãn xúc cho đến ý xúc. Chẳng hòa hợp nhãn xúc làm duyên sanh ra các thọ, cho đến ý xúc làm duyên sanh ra các thọ. Chẳng lìa xa nhãn xúc làm duyên sanh ra các thọ, cho đến ý xúc làm duyên sanh ra các thọ. Chẳng hòa hợp địa giới cho đến thức giới.

Chẳng lìa xa địa giới cho đến thức giới. Chẳng hòa hợp nhân duyên cho đến tăng thượng duyên. Chẳng lìa xa nhân duyên cho đến tăng thượng duyên. Chẳng hòa hợp các pháp từ duyên sanh ra. Chẳng lìa xa các pháp từ duyên sanh ra. Chẳng hòa hợp vô minh cho đến lão tử. Chẳng lìa xa vô minh cho đến lão tử.

Vì sao vậy?

Vì các pháp như vậy đều không có tự tánh để hợp, để lìa.

Này Xá Lợi Tử! Nếu khi Đại Bồ Tát hành bát nhã Ba la mật đa sâu xa, bằng phương tiện thiện xảo, chẳng hòa hợp bố thí Ba la mật đa cho đến bát nhã Ba la mật đa. Chẳng lìa xa bố thí Ba la mật đa cho đến bát nhã Ba la mật đa. Chẳng hòa hợp nội không cho đến vô tính tự tính không. Chẳng lìa xa nội không cho đến vô tính tự tính không. Chẳng hòa hợp chân như cho đến cảnh giới chẳng thể nghĩ bàn.

Chẳng lìa xa chân như cho đến cảnh giới chẳng thể nghĩ bàn. Chẳng hòa hợp Thánh đế khổ, tập, diệt, đạo. Chẳng lìa xa Thánh đế khổ, tập, diệt, đạo. Chẳng hòa hợp bốn niệm trụ cho đến tám chi Thánh đạo. Chẳng lìa xa bốn niệm trụ cho đến tám chi Thánh đạo. Chẳng hòa hợp bốn tĩnh lự, bốn vô lượng, bốn định vô sắc.

Chẳng lìa xa bốn tĩnh lự, bốn vô lượng, bốn định vô sắc. Chẳng hòa hợp tám giải thoát cho đến mười biến xứ. Chẳng lìa xa tám giải thoát cho đến mười biến xứ. Chẳng hòa hợp pháp môn giải thoát không, vô tướng, vô nguyện. Chẳng lìa xa pháp môn giải thoát không, vô tướng, vô nguyện.

Chẳng hòa hợp Tịnh Quán Địa cho đến Như Lai Địa. Chẳng lìa xa Tịnh Quán Địa cho đến Như Lai Địa. Chẳng hòa hợp Cực Hỷ Địa cho đến Pháp Vân Địa. Chẳng lìa xa Cực Hỷ Địa cho đến Pháp Vân Địa. Chẳng hòa hợp tất cả môn Đà La Ni, môn Tam Ma Địa.

Chẳng lìa xa tất cả môn Đà La Ni, môn Tam Ma Địa. Chẳng hòa hợp năm loại mắt, sáu phép thần thông. Chẳng lìa xa năm loại mắt, sáu phép thần thông. Chẳng hòa hợp mười lực Như Lai cho đến mười tám Pháp Phật bất cộng. Chẳng lìa xa mười lực Như Lai cho đến mười tám Pháp Phật bất cộng.

Chẳng hòa hợp ba mươi hai tướng tốt, tám mươi vẻ đẹp của Bậc Đại Sĩ. Chẳng lìa xa ba mươi hai tướng tốt, tám mươi vẻ đẹp của Bậc Đại Sĩ. Chẳng hòa hợp pháp không quên mất, tánh luôn luôn xả.

Chẳng lìa xa pháp không quên mất, tánh luôn luôn xả. Chẳng hòa hợp trí nhất thiết, trí đạo tướng, trí nhất thiết tướng. Chẳng lìa xa trí nhất thiết, trí đạo tướng, trí nhất thiết tướng. Chẳng hòa hợp quả Dự Lưu cho đến Độc Giác Bồ Đề. Chẳng lìa xa quả Dự Lưu cho đến Độc Giác Bồ Đề.

Chẳng hòa hợp tất cả hạnh Đại Bồ Tát. Chẳng lìa xa tất cả hạnh Đại Bồ Tát. Chẳng hòa hợp Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề của Chư Phật. Chẳng lìa xa Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề của Chư Phật.

vì sao vậy?

Vì các pháp như vậy đều không có tự tánh để hợp, để lìa.

Này Xá Lợi Tử! Khi các Đại Bồ Tát hành bát nhã Ba la mật đa sâu xa, thì dũng mãnh, chuyên cần chân chánh tu đạo Bồ Đề như vậy.

Xá Lợi Tử lại bạch Phật: Bạch Đức Thế Tôn! Nếu tất cả pháp đều không có tự tánh để hợp, để lìa thì tại sao Đại Bồ Tát hướng đến bát nhã Ba la mật đa mà tu học?

Bạch Đức Thế Tôn! Nếu Đại Bồ Tát không học bát nhã Ba la mật đa thì không bao giờ đắc được Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề mà mình mong cầu.

Phật Bảo: Này Xá Lợi Tử! Đúng vậy! Đúng vậy! Đúng như lời ông nói. Nếu Đại Bồ Tát không học bát nhã Ba la mật đa thì không bao giờ đắc được Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề mà mình mong cầu.

Này Xá Lợi Tử! Các Đại Bồ Tát mong cầu Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề phải có phương tiện thiện xảo thì mới chứng được, chẳng phải không có phương tiện thiện xảo mà có thể chứng được.

Này Xá Lợi Tử! Khi các Đại Bồ Tát hành bát nhã Ba la mật đa sâu xa, nếu thấy có tự tánh của pháp để đắc thì nên chấp giữ.

Còn chẳng thấy có tự tánh của pháp để đắc thì chấp giữ cái gì?

Nghĩa là chẳng chấp thủ đây là bát nhã Ba la mật đa cho đến bố thí Ba la mật đa. Đây là sắc cho đến thức. Đây là nhãn xứ cho đến ý xứ. Đây là sắc xứ cho đến pháp xứ. Đây là nhãn giới cho đế ý giới.

Đây là sắc giới cho đến Pháp Giới. Đây là nhãn thức giới cho đến ý thức giới. Đây là nhãn xúc cho đến ý xúc. Đây là nhãn xúc làm duyên sanh ra các thọ cho đến ý xúc làm duyên sanh ra các thọ.

Đây là địa giới cho đến thức giới. Đây là nhân duyên cho đến tăng thượng duyên. Đây là các pháp từ duyên sanh ra. Đây là vô minh cho đến lão tử. Đây là nội không cho đến vô tính tự tính không. Đây là chân như cho đến cảnh giới chẳng thể nghĩ bàn. Đây là Thánh đế khổ, tập, diệt, đạo.

Đây là bốn niệm trụ cho đến tám chi Thánh đạo. Đây là bốn tĩnh lự, bốn vô lượng, bốn định vô sắc. Đây là tám giải thoát cho đến mười biến xứ. Đây là pháp môn giải thoát không, vô tướng, vô nguyện. Đây là Tịnh Quán Địa cho đến Như Lai Địa. Đây là Cực Hỷ Địa cho đến Pháp Vân Địa. Đây là tất cả môn Đà La Ni, môn Tam Ma Địa.

Đây là năm loại mắt, sáu phép Thần Thông. Đây là mười lực Như Lai cho đến mười tám Pháp Phật bất cộng. Đây là ba mươi hai tướng tốt, tám mươi vẻ đẹp của Bậc Đại Sĩ. Đây là pháp không quên mất, tánh luôn luôn xả.

Đây là trí nhất thiết, trí đạo tướng, trí nhất thiết tướng. Đây là quả Dự Lưu cho đến Độc Giác Bồ Đề. Đây là tất cả hạnh Đại Bồ Tát. Đây là Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề của Chư Phật. Đây là Dị sanh. Đây là Thanh Văn. Đây là Độc Giác. Đây là Bồ Tát. Đây là Như Lai.

Này Xá Lợi Tử! Các Đại Bồ Tát hành bát nhã Ba la mật đa, như thật rõ biết tánh của tất cả pháp đều chẳng thể nắm giữ. Nghĩa là bát nhã Ba la mật đa cho đến bố thí Ba la mật đa, đều chẳng thể nắm giữ.

Sắc cho đến thức cũng chẳng thể nắm giữ. Nhãn xứ cho đến ý xứ cũng chẳng thể nắm giữ. Sắc xứ cho đến pháp xứ cũng chẳng thể nắm giữ. Nhãn giới cho đến ý giới cũng chẳng thể nắm giữ.

Sắc giới cho đến pháp giới cũng chẳng thể nắm giữ. Nhãn thức giới cho đến ý thức giới cũng chẳng thể nắm giữ. Nhãn xúc cho đến ý xúc cũng chẳng thể nắm giữ. Nhãn xúc làm duyên sanh ra các thọ, cho đến ý xúc làm duyên sanh ra các thọ cũng chẳng thể nắm giữ.

Địa giới cho đến thức giới cũng chẳng nằm giữ. Nhân duyên cho đến tăng thượng duyên cũng chẳng thể nắm giữ. Các pháp từ duyên sanh ra cũng chẳng thể nắm giữ. Vô minh cho đến lão tử cũng chẳng thể nắm giữ. Nội không cho đến vô tính tự tính không cũng chẳng thể nắm giữ. Chân như cho đến cảnh giới chẳng thể nghĩ bàn cũng chẳng thể nắm giữ.

Thánh đế khổ, tập, diệt, đạo cũng chẳng thể nắm giữ. bốn niệm trụ cho đến tám chi Thánh đạo cũng chẳng thể nắm giữ. Bốn tĩnh lự, bốn vô lượng, bốn định vô sắc cũng chẳng thể nắm giữ. Tám giải thoát cho đến mười biến xứ cũng chẳng thể nắm giữ. pháp môn giải thoát không, vô tướng, vô nguyện cũng chẳng thể nắm giữ.

Tịnh Quán Địa cho đến Như Lai đại cũng chẳng thể nắm giữ. Cực Hỷ Địa cho đến Pháp Vân Địa cũng chẳng thể nắm giữ. Tất cả môn Đà La Ni, môn Tam Ma Địa cũng chẳng thể nắm giữ. Năm loại mắt, sáu phép Thần Thông cũng chẳng thể nắm giữ.

Mười lực Như Lai cho đến mười tám Pháp Phật bất cộng cũng chẳng thể nắm giữ. Ba mươi hai tướng tốt, tám mươi vẻ đẹp của Bậc Đại Sĩ cũng chẳng thể nắm giữ. Pháp không quên mất, tánh luôn luôn xả cũng chẳng thể nắm giữ. Trí nhất thiết, trí đạo tướng, trí nhất thiết tướng cũng chẳng thể nắm giữ.

Quả Dự Lưu cho đến Độc Giác Bồ Đề cũng chẳng thể nắm giữ. Tất cả hạnh Đại Bồ Tát cũng chẳng thể nắm giữ. Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề của Chư Phật cũng chẳng thể nắm giữ. Tất cả Dị sanh, Thanh Văn, Độc Giác, Bồ Tát, Như Lai cũng chẳng thể nắm giữ.

Này Xá Lợi Tử! Các Đại Bồ Tát hành bát nhã Ba la mật đa, vì như thật rõ biết tánh của tất cả pháp chẳng thể nắm giữ, nên không bị chướng ngại đối với tất cả pháp.

Này Xá Lợi Tử! Chẳng thể nắm giữ Ba la mật đa ấy, tức là không chướng ngại Ba la mật đa. Không chướng ngại Ba la mật đa như vậy, tức là bát nhã Ba la mật đa. Các Đại Bồ Tát nên học như vậy.

Này Xá Lợi Tử! Nếu Đại Bồ Tát khéo học như vậy, thì đối với tất cả pháp đều không có chỗ đắc. Sự học còn chẳng được, huống nữa là Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề, huống nữa là được bát nhã Ba la mật đa, huống nữa là được pháp của Dị sanh, Thanh Văn, Độc Giác, Bồ Tát và Phật.

Vì sao vậy?

Này Xá Lợi Tử! Vì không có một chút pháp nào là thật có tự tánh.

Trong tất cả pháp không có tự tánh, những gì là pháp dị sanh?

Những gì là pháp Dự Lưu?

Những gì là pháp Nhất Lai?

Những gì là pháp Bất Hoàn?

Những gì là pháp A La Hán?

Những gì là pháp Độc Giác?

Những gì là pháp Bồ Tát?

Những gì là pháp Như Lai?

Này Xá Lợi Tử! Các pháp như vậy đã chẳng thể đắc được, thì nương vào những pháp nào mà có thể nêu bày có Bổ Đặc Già La.

Bổ Đặc Già La đã chẳng thể đắc được, thì sao có thể nói đây là Dị sanh, đây là Dự Lưu, đây là Nhất Lai, đây là Bất Hoàn, đây là A La Hán, đây là Độc Giác, đây là Bồ Tát, đây là Như Lai?

Khi ấy, Xá Lợi Tử thưa: Bạch Đức Thế Tôn! Nếu tất cả pháp đều không có tự tánh, đều chẳng thật có, thì dựa vào những việc gì mà có thể rõ biết đây là dị sanh, đây là pháp dị sanh.

Nói rộng cho đến đây là Như Lai, đây là pháp Như Lai?

Phật Bảo: Này Xá Lợi Tử! Ý ông nghĩ sao?

Thật có sắc hoặc đã, hoặc đang như các kẻ dị sanh ngu si chấp không?

Thật có thọ, tưởng, hành, thức hoặc đã, hoặc đang như các kẻ dị sanh ngu si chấp không?

Như vậy cho đến, thật có tất cả hạnh Đại Bồ Tát hoặc đã, hoặc đang như các kẻ dị sanh ngu si chấp không?

Thật có Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề của Chư Phật hoặc đã, hoặc đang như các kẻ dị sanh ngu si chấp không?

Thật có Dị sanh, Dự Lưu, Nhất Lai, Bất Hoàn, A La Hán, Độc Giác, Bồ Tát, Phật hoặc đã, hoặc đang như các kẻ dị sanh ngu si chấp không?

Xá Lợi Tử thưa: Không, bạch Thế Tôn! Chỉ do dị sanh ngu si điên đảo có chấp như vậy.

Phật Bảo: Này Xá Lợi Tử! Các Đại Bồ Tát hành bát nhã Ba la mật đa, bằng phương tiện thiện xảo, tuy quán các pháp đều không có tự tánh, đều chẳng thật có, nhưng dựa vào tục đế để cầu hướng đến Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề. Vì các hữu tình mà phương tiện giảng nói, khiến cho được hiểu biết chân chánh, lìa xa các điên đảo.

Xá Lợi Tử lại bạch Phật: Bạch Đức Thế Tôn! Thế nào là các Đại Bồ Tát khi hành bát nhã Ba la mật đa, phương tiện thiện xảo, tuy quán các pháp đều không có tự tánh, đều chẳng thật có, nhưng dựa vào tục đế để cầu hướng đến Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Vì các hữu tình mà phương tiện giảng nói, khiến cho được hiểu biết chân chánh, lìa xa các điên đảo?

Phật Bảo: Này Xá Lợi Tử! Khi các Đại Bồ Tát hành bát nhã Ba la mật đa, thành tựu phương tiện thiện xảo như vậy: Đó là hoàn toàn không thấy có một chút thật pháp nào có thể trụ ở trong. Do trụ trong ấy mà có chướng ngại. Do chướng ngại nên bị thối mất. Do thối mất nên tâm liền yếu hèn. Do tâm yếu hèn nên sanh biếng nhác.

Này Xá Lợi Tử! Vì tất cả pháp đều không thật có, lìa ngã và ngã sở, đều lấy vô tánh làm tự tánh, bản tánh không tịch, tự tướng không tịch. Chỉ có tất cả dị sanh ngu si mê lầm điên đảo, chấp trước sắc uẩn cho đến thức uẩn.

Chấp trước nhãn xứ cho đến ý xứ. Chấp trước sắc xứ cho đến pháp xứ. Chấp trước nhãn giới cho đến ý giới. Chấp trước sắc giới cho đến Pháp Giới. Chấp trước nhãn thức giới cho đến ý thức giới. Chấp trước nhãn xúc cho đến ý xúc. Chấp trước nhãn xúc làm duyên sanh ra các thọ, cho đến ý xúc làm duyên sanh ra các thọ.

Chấp trước địa giới cho đến thức giới. Chấp trước nhân duyên cho đến tăng thượng duyên. Chấp trước các pháp từ duyên sanh ra. Chấp trước vô minh cho đến lão tử. Chấp trước bố thí Ba la mật đa cho đến bát nhã Ba la mật đa. Chấp trước nội không cho đến vô tính tự tính không. Chấp trước chân như cho đến cảnh giới chẳng thể nghĩ bàn.

Chấp trước Thánh đế khổ, tập, diệt, đạo. Chấp trước bốn niệm trụ cho đến tám chi Thánh đạo. Chấp trước bốn tĩnh lự, bốn vô lượng, bốn định vô sắc. Chấp trước tám giải thoát cho đến mười biến xứ. Chấp trước pháp môn giải thoát không, vô tướng, vô nguyện.

Chấp trước Tịnh Quán Địa cho đến Như Lai Địa. Chấp trước Cực Hỷ Địa cho đến Pháp Vân Địa. Chấp trước tất cả môn Đà La Ni, môn Tam Ma Địa. Chấp trước năm loại mắt, sáu phép thần thông.

Chấp trước mười lực Như Lai cho đến mười tám Pháp Phật bất cộng. Chấp trước ba mươi hai tướng tốt, tám mươi vẻ đẹp của Bậc Đại Sĩ. Chấp trước pháp không quên mất, tánh luôn luôn xả. Chấp trước trí nhất thiết, trí đạo tướng, trí nhất thiết tướng.

Chấp trước quả Dự Lưu cho đến Độc Giác Bồ Đề. Chấp trước tất cả hạnh Đại Bồ Tát. Chấp trước Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề của Chư Phật. Chấp trước Dị sanh, Dự Lưu, Nhất Lai, Bất Hoàn, A La Hán, Độc Giác, Bồ Tát, Như Lai.

Do nhân duyên này, nên các Đại Bồ Tát quán tất cả pháp đều không thật có, lìa ngã và ngã sở. Đều lấy vô tánh làm tự tánh, bản tánh không tịch, tự tướng vắng lặng, mà hành bát nhã Ba la mật đa sâu xa, tự an lập như huyễn sư, vì các hữu tình mà nói pháp.

Vì những người san tham mà nói pháp bố thí. Vì những người phá giới mà nói tịnh giới. Vì những người sân nhuế mà nói an nhẫn. Vì những người biếng nhác mà nói tinh tấn. Vì những người tâm tán loạn mà nói tĩnh lự. Vì những người ngu si mà nói bát nhã.

Các Đại Bồ Tát ấy an lập hữu tình, khiến cho trụ bố thí cho đến bát nhã Ba la mật đa rồi, lại vì họ mà nói Thánh pháp thù thắng có thể ra khỏi sanh tử, khiến cho các hữu tình nương vào đó tu học, mà được quả Dự Lưu, hoặc được quả Nhất Lai, hoặc được quả Bất Hoàn, hoặc được quả A La Hán, hoặc được quả Độc Giác, hoặc nhập Chánh tánh ly sanh của Bồ Tát, hoặc trụ Bậc Đại Bồ Tát, hoặc chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Khi ấy, Xá Lợi Tử lại bạch Phật: Bạch Đức Thế Tôn! Khi các Đại Bồ Tát hành bát nhã Ba la mật đa sâu xa, sao chẳng gọi là có sở đắc. Nghĩa là các hữu tình thật chẳng có, mà làm cho họ an trụ bố thí Ba la mật đa cho đến bát nhã Ba la mật đa.

Lại vì họ mà giảng nói Thánh pháp thù thắng có thể ra khỏi sanh tử, khiến cho được quả Dự Lưu, cho đến chứng được Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề?

Phật Bảo: Này Xá Lợi Tử! Khi các Đại Bồ Tát hành bát nhã Ba la mật đa sâu xa, đối với các hữu tình, thật chẳng có chỗ đắc.

Vì sao vậy?

Này Xá Lợi Tử! Vì khi các Đại Bồ Tát ấy hành bát nhã Ba la mật đa sâu xa, chẳng thấy chút hữu tình nào có thể đắc, chỉ có thế tục giả gọi là hữu tình.

Này Xá Lợi Tử! Khi các Đại Bồ Tát hành bát nhã Ba la mật đa sâu xa, an trụ nhị đế, vì các hữu tình mà giảng nói chánh pháp.

Thế nào gọi là nhị đế?

Một là thế tục đế.

Hai là thắng nghĩa đế.

Này Xá Lợi Tử! Trong hai đế, tuy nêu bày hữu tình đều chẳng thể được, nhưng khi các Đại Bồ Tát hành bát nhã Ba la mật đa sâu xa, phương tiện thiện xảo, vì các hữu tình mà tuyên nói chánh pháp, khiến cho các hữu tình nghe chánh pháp rồi, rõ biết ở trong hiện pháp còn chẳng thể đắc ngã, huống nữa là sẽ được chứng quả mà mình mong cầu và người năng chứng.

Như vậy, Xá Lợi Tử! Khi các Đại Bồ Tát hành bát nhã Ba la mật đa sâu xa, phương tiện thiện xảo, tuy vì hữu tình tuyên nói chánh pháp, khiến cho tu chánh hạnh, được chứng quả, nhưng tâm của vị ấy hoàn toàn không thấy có sở đắc. Vì đã thấu đạt tất cả pháp đều chẳng thể được.

Khi ấy, cụ thọ Xá Lợi Tử lại bạch Phật: Bạch Đức Thế Tôn! Các Đại Bồ Tát ấy, tuy đối với các pháp, chẳng đắc tánh nhất, chẳng đắc tánh khác, chẳng đắc tánh chung, chẳng đắc tánh riêng, nhưng mặc giáp đại công đức như vậy. Do mặc giáp đại công đức như vậy, nên chẳng hiện ở Cõi Dục, chẳng hiện ở Cõi Sắc, chẳng hiện ở Cõi Vô Sắc, chẳng hiện ở cõi hữu vi, chẳng hiện ở cõi vô vi.

Tuy giáo hóa hữu tình, làm cho ra khỏi ba cõi, nhưng đối với hữu tình, hoàn toàn không có sở đắc. Cũng lại chẳng thấy có hữu tình được tạo ra. Do chẳng thấy có hữu tình được tạo ra, nên không buộc không mở. Do không buộc không mở, nên không nhiễm không tịnh.

Do không nhiễm không tịnh, nên các cõi sai khác đều chẳng rõ biết. Do các cõi sai khác đều chẳng rõ biết, nên không có nghiệp, không có phiền não. Do không nghiệp không phiền não, nên không có quả dị thục. Đã không có quả dị thục, lẽ nào có ngã và hữu tình lưu chuyển các đường, các loại sai khác hiện ở ba cõi…

Phật Bảo: Này Xá Lợi Tử! Đúng vậy! Đúng vậy! Đúng như lời ông nói.

Này Xá Lợi Tử! Nếu các hữu tình trước có sau không thì Bồ Tát, Chư Phật đều có nhầm lẫn. Nếu các cõi sanh tử trước có sau không thì Bồ Tát, Chư Phật cũng có nhầm lẫn. Lý trước không sau có cũng chẳng đúng.

Cho nên, này Xá Lợi Tử! Dù Phật có xuất hiện ở đời hay không xuất hiện ở đời thì pháp tướng thường trụ, chân như, pháp giới, tánh chẳng hư vọng trọn không thay đổi. Vì tất cả pháp, pháp tánh, pháp giới, pháp trụ, pháp định, chân như, thật tế, tánh chẳng hư vọng, tánh chẳng đổi khác đều như hư không. Trong ấy, còn không có ngã v.v… có thể đắc, huống nữa là có các pháp như sắc v.v… có thể đắc.

Đã không có các pháp như sắc v.v… có thể đắc, thì lẽ nào có các cõi sanh tử. Các cõi sanh tử đã chẳng thể đắc thì lẽ nào có sự thành thục hữu tình, khiến cho họ được giải thoát!

Chỉ dựa vào thế tục mà giả nói là có.

Này Xá Lợi Tử! Từ Phật quá khứ, các Đại Bồ Tát nghe tất cả pháp tự tánh đều không, nhưng chỉ các hữu tình thì điên đảo chấp trước. Cho nên, sau khi nghe xong, Đại Bồ Tát buộc niệm tư duy như thật, vì giải thoát cho các hữu tình điên đảo chấp trước, mà cầu hướng đến Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề.

Trong khi cầu hướng đến Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề, Đại Bồ Tát chẳng nghĩ rằng: Đối với pháp này, ta đã được, sẽ được, khiến cho hữu tình kia đã vượt qua, sẽ vượt qua chỗ chấp trước các khổ sanh tử.

Này Xá Lợi Tử! Vì giải thoát cho các hữu tình thoát khỏi sự điên đảo chấp trước, các Đại Bồ Tát ấy mặc áo giáp công đức đại thệ trang nghiêm, dũng mãnh tinh cần chân chánh, không luyến ái, không thối bỏ Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề, không còn do dự đối với Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề, nghĩa là ta sẽ chứng được hay không chứng được đây!

Chỉ chánh niệm rằng: Ta nhất định sẽ chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ Đề mà ta mong cầu, làm lợi ích chân thật cho các hữu tình, nghĩa là làm cho họ thoát khỏi sự mê lầm điên đảo, thoát khỏi sự luân hồi các cõi, thọ khổ sanh tử.

***

Tổng hợp