Phật Thuyết Kinh Tiểu Bộ - Tập Mười - Chuyện Tiền Thân đức Phật - Chương Một - Phẩm Varana - Chuyện Vị Triệu Phú Illìsa Tiền Thân Illìsa

Hán dịch: Ngài Tam Tạng Pháp Sư An Thế Cao, Đời Hậu Hán

PHẬT THUYẾT KINH TIỂU BỘ

Hán dịch: Ngài Tam Tạng Pháp Sư 

An Thế Cao, Đời Hậu Hán  

TẬP MƯỜI

CHUYỆN TIỀN THÂN ĐỨC PHẬT  

CHƯƠNG MỘT  

PHẨM VARANA  

CHUYỆN VỊ TRIỆU PHÚ ILLÌSA

TIỀN THÂN ILLÌSA  

Cả hai què và còm. Câu chuyện này, khi ở tại Kỳ Viên, Bậc Ðạo Sư đã kể về một vị triệu phú keo kiệt. Không xa Vương Xá bao nhiêu, có một thị trấn tên là Sakkhara. Tại đó, một vị triệu phú có tài sản đến tám trăm triệu đồng tiền, tên là Maccharikosiyo.

Ông hà tiện đến nỗi một giọt dầu lấy từ ngọn cỏ kusa cũng không cho ai, và cũng không tự mình dùng. Như vậy, tài sản của ông không đem lại lợi ích nào cho vợ con, cha mẹ, Sa Môn, Bà La Môn. Gia sản ấy nằm yên như vậy, không ai thọ hưởng, như hồ nước có quỷ La Sát chiếm cứ.

Một hôm thức dậy vào sáng sớm, Bậc Ðạo Sư khởi lòng đại bi, nhìn toàn thể Thế Giới, xem ai có khả năng giác ngộ. Ngài thấy sống cách xa Ngài khoảng bốn trăm dặm, có hai vợ chồng ấy đủ khả năng chứng quả Dự Lưu. Ðó là hai vợ chồng nhà triệu phú keo kiệt nói trên.

Ngày hôm trước, đi đến Hoàng Cung để chầu Vua, sau khi trở về, người triệu phú thấy một người nông dân đói bụng, đang ăn một loại bánh chiên nhồi với bột chua.

Ngay lúc ấy, người triệu phú khởi lên thèm khát, vừa đi về nhà vừa nghĩ: Nếu ta nói ta muốn ăn bánh chiên nhồi bột chua thì sẽ có nhiều người muốn ăn với ta. Như vậy sẽ tốn cho ta nhiều gạo, bơ chín, đường. Vì vậy, ta sẽ không nói với ai gì hết.

Về nhà ông đi qua đi lại, dằn ép thèm muốn, đến nỗi sắc da trở thành vàng, mạch máu nổi lên trên thân. Cuối cùng, không dằn ép được thèm muốn, ông đi vào phòng, nằm co ro trên giường.

Như vậy, vì sợ hao hụt tài sản, ông không nói với ai cả.

Vợ ông đến, xoa lưng ông và hỏi: Này ông, cái gì làm ông không được thoải mái như vậy?

Ta không có việc gì cả.

Hay nhà Vua nổi giận với ông?

Vua không nổi giận với ta.

Hay con trai, con gái, hoặc người nô tỳ làm công có gì khiến ông phật ý chăng?

Không có gì như vậy cả.

Hay ông có thèm khát vật gì?

Nghe nói vậy, sợ hao hụt tài sản, ông nằm im lặng.

Người vợ nói:

Này ông, hãy nói đi!

Ông thèm khát vật gì?

Ông nuốt nước miếng trả lời.

Ta có một thèm muốn.

Thưa ông, ông thèm muốn gì?

Ta muốn ăn bánh chiên trong chảo.

Ý muốn ấy có gì đâu mà ông không nói!

Ông đâu có nghèo?

Nay tôi sẽ làm bánh ngọt chiên trong chảo đủ dọn cho toàn thể dân chúng ở thị trấn Sakkhara.

Sao lại cho chúng?

Chúng cần phải làm để có ăn. Vậy tôi sẽ làm đủ dọn cho những người ở cùng một đường. Ðâu có được. Vậy tôi làm bánh ngọt vừa đủ dọn cho tất cả những người ở trong nhà này.

Sao bà lại hoang phí như vậy?

Vậy tôi làm bánh ngọt vừa đủ để dọn cho con trai, con gái của ông ăn.

Sao lại đề cập đến chúng làm gì?

Vậy tôi làm bánh ngọt đủ để dọn cho ông và tôi ăn.

Sao bà lại có ở trong đó?

Vậy tôi làm bánh ngọt vừa đủ cho một mình ông ăn. Nói khẽ chứ, tại chỗ này, có nhiều người chờ đợi bà nấu ăn. Hãy để dành các hột gạo nguyên, chỉ lấy gạo tấm, cái lò và cái chảo, với một ít sữa, bơ chín, mật, đường cục, đem lên sàn nhà lớn tầng lầu thứ bảy và chiên ở đấy. Tại đấy, ta sẽ ngồi ăn một mình không bị ai quấy rầy.

Ðược lắm! Người vợ vâng lời, đem theo những đồ cần dùng, leo lên trên lầu, bảo các nô tỳ đi chỗ khác, cho mời vị triệu phú lên. Người triệu phú, từ dưới leo lên, gài chốt tất cả các cửa, sau cùng đến sàn lớn lầu thứ bảy. Tại đấy, ông đóng cửa lại và ngồi xuống. Người vợ đốt lửa nhen lò, đặt chảo lên và bắt đầu chiên bánh.

Lúc ấy, Bậc Ðạo Sư, vào buổi sáng, bảo Trưởng Lão Ðại Mục Kiền Liên: Này Mục Kiền Liên, có người triệu phú hà tiện ở tại thị trấn Sakkara, không xa Vương Xá bao nhiêu, ông ta muốn ăn bánh chiên trong chảo, nhưng sợ các người khác thấy, nên cho làm bánh trên tầng lầu bảy.

Ông hãy đến đó, nhiếp phục triệu phú ấy, khiến ông ta từ bỏ tất cả, rồi dùng thần lực của ông đem cả hai vợ chồng và tất cả bánh, sữa, bơ chín, mật, và đường cục về Kỳ Viên. Hôm nay, Ta cùng năm trăm Tỳ Kheo sẽ ngồi tại Kỳ Viên, và ta làm cho Tăng Chúng sẽ dùng bữa với bánh ấy.

Trưởng Lão vâng theo lời Bậc Ðạo Sư, lập tức với thần thông lực đi đến thị trấn ấy. Trưởng Lão đứng giữa hư không, trước cửa sổ căn lầu triệu phú, khéo vận y trong và đắp y ngoài sáng rực như một bức tượng bằng châu báu. Vừa chợt thấy vị Trưởng Lão, tim vị đại triệu phú xúc động mạnh vì sợ hãi.

Ông suy nghĩ:  Ta đã sợ như vậy nên đến chỗ này, thế mà vị này cũng đến đứng trước cửa sổ.

Không thể hiểu được những gì ông cần phải hiểu, ông tức giận nói lắp bắp những lời như muối và đường bỏ vào trong lửa: Này Sa Môn, đứng giữa hư không như vậy, ông đâu có được gì?

Dầu ông kinh hành cho đến khi vạch được một con đường giữa hư không, ông cũng không được gì.

Trưởng Lão bèn đi kinh hành qua lại giữa hư không.

Vị triệu phú nói: Ði kinh hành như vậy, ông đâu có được gì?

Dầu ngồi kiết già giữa hư không, ông cũng sẽ không được gì.

Trưởng Lão liền ngồi kiết già giữa hư không.

Triệu phú nói: Ngồi vậy, ông đâu có được gì?

Dầu ông có thể đến đứng ở bậc cửa, ông cũng không được gì.

Trưởng Lão đến đứng trên bậc cửa.

Vị triệu phú nói: Dầu ông phun khói, ông cũng sẽ không được gì. Trưởng Lão phun ra cho đến khi cả lâu đài tràn đầy khói. Mắt vị triệu phú bắt đầu cay, đau như bị kim châm.

Vì sợ nhà có thể bị cháy, ông không dám nói: Dầu có đốt lửa, ông cũng sẽ không được gì.

Ông suy nghĩ: Sa Môn này thật là gan lì. Không được gì cũng không đi. Ta phải bảo cho nó một cái bánh mà thôi.

Vì thế ông liền nói với vợ: Này bà, hãy chiên một cái bánh nhỏ xíu cho Sa Môn ấy, rồi tống nó đi. Người vợ lấy một ít bột, bỏ vào miệng chảo. Bột ấy phồng to lên trở thành cái bánh thật lớn, đầy cả miệng chảo.

Vị triệu phú thấy vậy, nghĩ rằng vì vợ mình lấy nhiều bột nên nó thành như vậy. Ông tự mình lấy một ít bột trên đầu cái muỗng và quăng vào trong chảo. Miếng bột nhỏ trở thành cái bánh to lớn hơn bánh trước. Như vậy ông càng chiên bột bao nhiêu, bánh trở thành to bấy nhiêu.

Vị triệu phú nản chí nói với vợ: Này bà, hãy cho người này một cái bánh.

Khi bà lấy một cái bánh từ giỏ, tất cả bánh đều dính chùm với nhau.

Người vợ nói với chồng: Này ông, tất cả bánh dính liền với nhau, và tôi không thể tách rời chúng ra được. Ðể tôi tách rời bánh cho.

Nhưng vị triệu phú cũng không tách rời bánh được! Cả hai người cầm cả đống bánh, kéo bánh ra, nhưng không thể tách rời bánh được. Trong khi cố gắng kéo bánh, mồ hôi từ thân đổ ra và lòng thèm khát của ông chấm dứt.

Ông liền nói với vợ: Này bà, ta nay không còn cần bánh nữa! Hãy cho Tỳ Kheo này tất cả bánh trong giỏ!

Người vợ lấy cái giỏ đi đến Trưởng Lão. Rồi vị ấy thuyết pháp cho cả hai người, và nói lên công đức tối cao của Ba ngôi báu. Rồi dạy rằng bố thí sẽ có kết quả, vị ấy nêu rõ kết quả của bố thí và các thiện sự khác sáng ngời như mặt trăng trên bầu Trời.

Nghe Trưởng Lão, vị triệu phú khởi tâm tịnh tín, và nói: Thưa Tôn Giả, hãy đến đây. Hãy ngồi trên giường này và ăn bánh.

Trưởng Lão nói: Này Ðại triệu phú, bậc Chánh Ðẳng Giác muốn ăn bánh, Ngài đang ngồi tại Tinh Xá với năm trăm Tỳ Kheo. Nếu hai vị hoan hỷ, ông bà hãy đem bánh, sữa. Và chúng ta cùng đi đến cúng dường Bậc Ðạo Sư.

Thưa Tôn Giả, Bậc Ðạo Sư nay ở tại đâu?

Này Ðại Triệu phú, từ đây đến Tinh Xá Kỳ Viên khoảng bốn trăm dặm.

Làm sao chúng ta đi hết khoảng đường ấy mà không mất nhiều thì giờ?

Này Ðại triệu phú, nếu ông hoan hỷ, ta sẽ đưa ông bà đến đó với thần thông lực của ta!

Ðầu thang lâu đài của ông sẽ ở tại chỗ này, còn chân thang lầu sẽ đến tại cửa Tinh Xá Kỳ Viên. Với cách này, ta sẽ đưa ông bà đến Tinh Xá Kỳ Viên bằng thời gian đi từ đầu thang xuống chân thang lầu. Vị triệu phú bằng lòng chấp thuận.

Vị Trưởng Lão giữ đầu thang lầu ở tại chỗ đó và bảo: Chân thang lầu hãy đến tại cổng chính Kỳ Viên.

Sự kiện xảy ra đúng như vậy!

Rồi Trưởng Lão đưa vị triệu phú và bà vợ bước từ đầu thang lầu đến chân thang lầu rất nhanh vào Kỳ Viên. Cả hai vợ chồng đi đến yết kiến Bậc Ðạo Sư và báo giờ cúng dường. Bậc Ðạo Sư đi vào phòng ăn, ngồi trên Phật tọa đã soạn sẵn cùng với chúng Tỳ Kheo.

Ðại triệu phú đổ nước cúng dường trên tay Đức Phật và Tăng Chúng, trong khi bà vợ đặt bánh trong bình bát của Như Lai. Bậc Ðạo Sư lấy bánh vừa đủ ăn, và năm trăm Tỳ Kheo cũng lấy tương tợ như vậy.

Rồi vị triệu phú đi quanh cúng dường sữa, bơ chín, mật, đường cục. Bậc Ðạo Sư cùng với năm trăm Tỳ Kheo dùng xong, cuối cùng đại triệu phú cùng với vợ ăn cho đến thỏa thích, tuy vậy, bánh cũng không hết.

Cho đến khi tất cả Tỳ Kheo và các người ăn mót đồ thừa khắp Kỳ Viên đã có đủ phần của mình, bánh cũng không thấy hết.

Họ báo lên Thế Tôn: Bạch Thế Tôn, bánh vẫn không hết. Vậy hãy quăng bỏ bánh tại một bên cổng lớn của Kỳ Viên. Họ đem quăng bánh xuống một cái hang không xa cổng lớn. Nay, chỗ ấy được biết với tên là Hang chứa bánh chiên trong chảo.

Vị đại triệu phú và vợ đi đến Thế Tôn rồi đứng một bên. Ngài nói lên lời tùy hỷ. Cuối lời tùy hỷ, cả hai vợ chồng đều chứng được quả Dự Lưu. Rồi họ đảnh lễ Bậc Ðạo Sư, leo lên thang lầu ở cổng lớn, và đi về lâu đài của mình.

Từ đấy về sau, vị đại triệu phú cúng dường cho giáo pháp Đức Phật đến tám trăm triệu đồng tiền.

Ngày sau, bậc Chánh Ðẳng Giác đi khất thực ở Xá Vệ, đi đến Kỳ Viên, nói lời khuyến giáo của bậc Thiện Thệ cho các Tỳ Kheo xong, Ngài đi vào Hương phòng tĩnh tọa.

Vào buổi chiều, các Tỳ Kheo tụ họp tại Pháp Đường, rồi nói lên lời tán thán công đức của Trưởng Lão đại Mục Kiền Liên: Này các Hiền Giả, hãy xem uy lực của Trưởng Lão Ðại Mục Kiền Liên!

Trưởng Lão nhiếp phục vị triệu phú hà tiện trong giây lát, khiến ông ta từ bỏ tất cả, đem theo các thứ bánh, đưa ông bà đến Kỳ Viên, trước mặt Bậc Ðạo Sư và an trú, họ vào quả Dự Lưu.

Ôi, Trưởng Lão thật có đại uy lực!

Bậc Ðạo Sư đến Pháp Đường và hỏi: Này các Tỳ Kheo, các ông đang ngồi bàn vấn đề gì?

Khi nghe vấn đề trên, Bậc Ðạo Sư nói: Này các Tỳ Kheo, một Tỳ Kheo muốn nhiếp phục một gia đình, không nên làm hại và áp bức gia đình ấy. Giống như con ong, chỉ đến lấy nhụy hoa, không làm hại hoa. Cũng vậy, vị Tỳ Kheo đi đến gia đình ấy để nói lên các công đức tối thắng của Đức Phật.

Rồi Bậc Ðạo Sư tán thán Trưởng Lão:

Như ong đến với hoa,

Không hại sắc và hương,

Che chở hoa, lấy nhụy,

Cũng vậy, vị Sa Môn,

Bậc chánh đi vào làng

Không được áp bức ai.

Sau khi nói lên câu kệ trong Kinh Pháp Cú, Bậc Ðạo Sư nêu công đức vị Trưởng Lão: Này các Tỳ Kheo, không phải chỉ nay vị triệu phú hà tiện được Mục Kiền Liên nhiếp phục. Thuở trước, Trưởng Lão đã nhiếp phục vị triệu phú và dạy ông ta biết sự liên hệ giữa hành động và kết quả. Nói xong, Bậc Ðạo Sư kể câu chuyện quá khứ.

Thuở xưa, khi Vua Brahmadatta trị vì ở Ba La Nại, tại thành này, người triệu phú tên là Illisa, giàu có đến tám trăm triệu đồng tiền, và có đủ mọi tật xấu của con người.

Ông què, còm lưng và lé mắt. Ông là người không có lòng tin, hà tiện không bao giờ cho ai, không tự mình hưởng thọ. Nhà ông giống như cái hồ bị quỷ La Sát chiếm cứ.

Tuy vậy, trải qua bảy đời trước, các Tổ Tiên của ông là những người bố thí, những thí chủ rất hào phóng. Khi được địa vị triệu phú, ông phá hoại truyền thống của gia đình, đốt cháy nhà bố thí, đánh đuổi các kẻ ăn xin, và tích lũy tài sản.

Một hôm đi chầu Vua. khi trở về nhà mình, vị triệu phú thấy một người nông dân đi đường mệt mỏi, cầm một bình rượu, ngồi trên ghế, rót đầy cốc rượu chua, nhắm rượu với một miếng cá khô hôi thối.

Thấy vậy, ông khởi lên lòng ham muốn uống rượu nhưng lại nghĩ: Nếu ta uống rượu, nhiều người sẽ muốn uống với ta. Như vậy, tài sản ta sẽ hao mòn. Vì thế ông chế ngự cơn thèm khát, đi qua đi lại. Nhưng trong khi đi, không thể trấn áp thèm khát, ông trở thành vàng da như bông lúa và các mạch máu nổi lên trên tấm thân ốm yếu của ông. Cuối cùng, ông vào phòng, nằm co ro trên giường.

Vợ ông đến, xoa lưng ông và hỏi: Này ông, cái gì làm ông không được thoải mái vậy?

Chi tiết đều giống như chuyện đã nói ở trên. Vậy tôi nấu rượu vừa đủ cho một mình ông uống.

Khi nghe nói vậy, người triệu phú nói: Tại nhà này, nhiều người đang chờ đợi nấu rượu. Còn đem rượu từ quán về và ngồi uống tại đây thì không thể được.

Người triệu phú cho một đồng, bảo một người nô lệ đem một ghè rượu từ quán về và bảo anh ta mang ghè rượu ấy đi theo ra khỏi thành phố, đến bờ sông, đi vào một lùm cây gần con đường lớn, cho đặt ghè rượu xuống, rồi bảo người nô lệ đi ra ngồi ở đàng xa. Ông rót rượu ra chén rồi bắt đầu uống.

Người cha đời trước của ông do làm các công đức như bố thí đã được sanh làm Thiên Chủ Ðế Thích. Ngay trong lúc ấy, ông cha muốn biết sự bố thí của mình có được tiếp tục hay không, và được biết, đứa con trai không tiếp tục sự nghiệp của mình đã chấm dứt truyền thống gia đình, đã đốt trường bố thí, đánh đuổi các người ăn xin, tánh tình hà tiện, nay sợ phải có người khác uống rượu đã lén đi vào lùm cây để uống một mình.

Thấy vậy, Ðế Thích quyết định: Ta sẽ làm cho nó xúc động, ta sẽ giáo hóa nó, giúp nó biết sự liên hệ giữa hành động và kết quả, làm cho nó biết bố thí, khiến nó trở thành nhân từ xứng đáng được sanh ở cõi đời.

Thế rồi Thiên Chủ xuống cõi nhân thế, hóa hiện thành triệu phú Illisa, cũng què chân, cũng còm lưng, cũng lé mắt không khác gì Illisa. Với hình thù như vậy, vị ấy đi vào thành Vương Xá, đứng trước cửa Hoàng Cung, tự tin báo cho Vua biết mình tới. Khi được mời vào, vị ấy vào đảnh lễ Vua và đứng hầu bên cạnh.

Vua hỏi: Việc gì đưa Ðại triệu phú lại đây quá sớm như vậy?

Thưa Thiên Tử, tôi đến đây để thưa rằng trong nhà tôi có tài sản đến tám trăm triệu đồng tiền. Xin Thiên Tử hãy truyền mang về đổ đầy ngân khố của mình.

Thôi vừa rồi, đại triệu phú!

Trong cung của ta có nhiều tài sản hơn tài sản của ông!

Thưa Thiên Tử, nếu Ngài không làm, tôi sẽ lấy tài sản ấy bố thí theo sở thích của tôi.

Hãy bố thí, này Triệu phú.

Thưa vâng, Thiên Tử.

Sau khi đảnh lễ Vua, đi ra, Ðế Thích tức ông cha hóa dạng đi về nhà triệu phú Illisa. Tất cả người hầu cận tùy tùng đến vây quanh. Không một ai có thể biết được đây không phải là Illisa.

Ðế Thích vào nhà đứng ở ngưỡng cửa, cho gọi người gác cửa và nói: Nếu có một ai giống như ta đến đây tự xưng là chủ nhà này, hãy lấy gậy đuổi nó đi. Nói xong, Ðế Thích bước lên lầu, ngồi trên bảo tọa hết sức lộng lẫy, và cho gọi vợ triệu phú vào.

Với một nụ cười, ông nói: Này bà, chúng ta sẽ bố thí.

Nghe nói như vậy, vợ triệu phú, con trai, con gái, các người nô tỳ làm công đều suy nghĩ: Ðã lâu lắm rồi, tâm chủ ta không nghĩ đến bố thí. Nay chắc là sau khi uống rượu, choáng váng say ông mới sanh ra ý muốn bố thí.

Vì vậy bà vợ triệu phú nói: Thưa ông, hãy bố thí theo sở thích.

Vậy hãy cho gọi người đánh trống đến, bảo nó đi đánh trống khắp cả thành phố và rao lên: Những ai cần vàng, bạc, châu báu, ngọc ngà v.v... hãy đi đến nhà triệu phú Illisa.

Bà vợ làm theo như lời dặn. Một đám đông người đem theo giỏ và bao tụ tập tại cửa nhà triệu phú.

Ðế Thích cho mở toang các phòng đựng châu báu và nói: Ta sẽ cho các ngươi. Hãy đến đây lấy như ý các ngươi muốn rồi ra đi.

Quần chúng đem tài sản ra, chất thành đống giữa sàn nhà, đựng đầy các giỏ các chậu mà họ mang đến và đem chúng đi. Một người nông dân khác cột những con bò của Illisa vào cổ xe của vị triệu phú, chất đầy xe với bảy món báu, ra khỏi thành.

Trong khi đi trên con đường lớn, anh ta đánh xe đến gần lùm cây, và tán thán triệu phú Illisa như sau: Mong rằng chủ của tôi, triệu phú Illisa sống đến một trăm tuổi!

Nhờ Illisa nay ta không cần làm việc, có thể sống cho đến trọn đời!

Xe này của Illisa, con bò này của Illisa!

Bảy món báu không phải mẹ ta cho.

Chính do Illisa, chủ của ta cho!

Anh ta vừa đi vừa tán thán công đức của vị triệu phú.

Người triệu phú thật nghe vậy hoảng hốt, sợ hãi, nghĩ: Sao người này nói đi nói lại tên ta trong lời nói của nó?

Hay Vua đã đem tài sản của ta cho quần chúng rồi?

Ông liền nhảy ra khỏi lùm cây, nhận ra chiếc xe và con bò của mình, bèn nắm dây mũi con bò, dắt đi và nói: Ôi kẻ nô lệ kia, đây là con bò của ta, đây là cỗ xe của ta.

Người nông dân xuống xe nói: Ôi! đồ khốn nạn ác độc, triệu phú Illisa bố thí cho toàn Thành Phố.

Ngươi là ai vậy?

Người nông dân xông tới đánh Illisa ngã như chớp nhoáng, rồi lấy xe đi. Người triệu phú đứng dậy, tức giận run lên, phủi bụi, chạy theo thật mau, nắm lấy chiếc xe.

Người nông dân lại xuống xe, nắm lấy tóc, bẻ quặp ông ta xuống, lấy cùi chỏ đánh ông, nắm cổ quăng ông về hướng con đường ông đã đi tới, rồi bỏ đi.

Khi tỉnh rượu vì trận đòn thô bạo ấy, vị triệu phú run lên vì tức giận, đi mau về tới cửa nhà, thấy người ta hì hục mang tài sản đi, ông nói: Ôi! sao lạ vậy!

Phải chăng Vua cho người ăn cướp tài sản của ta?

Ông đi đến nắm lấy người này, người kia, và những ai bị ông nắm liền đánh ông ngã gục dưới chân. Bị đau đớn ê chề, ông đi vào nhà ẩn tránh.

Người gác cửa thấy ông, liền kêu: Ôi, đồ gia chủ giả, mi đi vào đâu đó?

Trước hết, người ấy lấy gậy tre đánh ông, rồi nắm cổ lôi ông ra ngoài cửa.

Người triệu phú nghĩ:  Nay, ngoài Vua ra, không có một ai làm chỗ nương tựa cho ta được.

Ông đi đến Cung Vua và thưa: Thưa Thiên Tử, có phải Ngài chiếm đoạt nhà của tôi chăng?

Này Triệu phú, ta không chiếm đoạt!

Có phải ông đã đến đây và nói: Nếu Ngài không lấy, thì tôi sẽ đem bố thí tài sản của tôi?

Có phải ông đã cho đánh trống khắp cả thành, rao rằng ông sẽ bố thí?

Thưa Thiên Tử, không phải tôi đến đây gặp Ngài vì việc ấy.

Ngài không biết tính hà tiện của tôi sao?

Tôi không cho ai cả, dù chỉ một giọt dầu lấy từ đầu ngọn cỏ!

Ai đã bố thí tài sản tôi, xin hãy cho gọi nó đến và xét hỏi nó, thưa Thiên Tử. Vua cho gọi Ðế Thích đến, sự sai biệt giữa hai người này, cả Vua và các Đại Thần đều không thể biết.

Vị triệu phú hà tiện nói: Thưa Thiên Tử, người này đâu phải triệu phú. Tôi mới là triệu phú.

Chúng tôi không biết được ai là triệu phú thật!

Ai có thể biết được họ chăng?

Thưa Thiên Tử, vợ tôi.

Vua cho gọi bà vợ đến và hỏi: Người nào là chồng bà?

Bà vợ nói: Người này, và bà đứng lại gần Ðế Thích. Vua cho gọi các người con trai, con gái, các nô tỳ, các người làm công và hỏi. Tất cả đều đứng gần Ðế Thích.

Rồi vị triệu phú suy nghĩ:  Trên đầu ta có một nốt ruồi được tóc che kín, chỉ có người thợ hớt tóc mới biết. Ta sẽ cho gọi nó đến.

Ông nói: Thưa Thiên Tử, người thợ hớt tóc nhận biết tôi. Hãy cho gọi nó đến.

Thời ấy, Bồ Tát là người thợ hớt tóc của ông.

Vua cho gọi Bồ Tát đến và hỏi: Ngươi có biết triệu phú Illisa không?

Thưa Thiên Tử, nhìn vào đầu tôi sẽ nhận ra!

Vậy hãy nhìn lên hai cái đầu.

Trong giờ phút ấy, Ðế Thích làm cho một nốt ruồi nổi lên trên đầu mình.

Bồ Tát nhìn lên hai cái đầu, thấy hai cái nốt ruồi, liền thưa: Tâu Ðại Vương, cả hai cái đầu đều có nốt ruồi. Tôi không thể nhận biết giữa hai người này ai thật sự là Illisa.

Sau đó, Bồ Tát đọc bài kệ:

Cả hai què và còm,

Cả hai đều lé mắt,

Cả hai có nốt ruồi,

Ta không biết hai người,

Ai là Il li sa.

Nghe Bồ Tát nói như vậy, vị triệu phú run lập cập, và vì ưu sầu mất tài sản, ông không thể chịu đựng được liền ngã xuống bất tỉnh.

Lúc bấy giờ, Ðế Thích mới nói: Thưa Ðại Vương, ta không phải là Illisa, ta là Ðế Thích. Rồi Ngài bay lên, đứng trên hư không, với tất cả uy lực siêu phàm. Người ta lau mặt cho Illisa và rưới nước lên người ông. Illisa hồi tỉnh đứng dậy, đảnh lễ Thiên Chủ và đứng một bên.

Ðế Thích nói: Này Illisa, tài sản này là của ta, không phải của ngươi. Ta là cha ngươi. Ngươi là con ta. Trọn đời ta nhờ làm các công đức như bố thí v.v... nên được sanh là Ðế Thích.

Ngươi đã cắt đứt truyền thống của ta, không bố thí, không giữ giới, an trú trên xan tham, đốt cháy trường bố thí, đánh đuổi những người ăn xin, lo tích lũy tài sản. Ngươi không hưởng thọ tài sản ấy. Người khác cũng không được hưởng. Tài sản ngươi đứng như cái hồ bị quỷ La Sát chiếm cứ ở đó, không ai có thể uống cho đã khát.

Ngươi nên làm lại trường bố thí của ta như cũ, bố thí như vậy là tốt! Nếu ngươi không làm vậy, ta sẽ làm biến mất tất cả tài sản của ngươi, đập nát đầu ngươi với chùy kim cương của Inda và chấm dứt mạng sống của ngươi.

Triệu phú Illisa hoảng hốt vì sợ bị chết, liền xin hứa: Bắt đầu từ nay con sẽ bố thí. Ðế Thích nhận lời hứa, ngồi trên hư không thuyết pháp, an trú ông trong giới hạnh và đi về xứ của mình. Còn Illisa sau đó chuyên tâm làm các công đức như bố thí v.v... và được sanh lên Thiên Giới.

Bậc Ðạo Sư nói: Này các Tỳ Kheo, không phải chỉ nay Mục Kiền Liên mới nhiếp phục vị triệu phú hà tiện, mà thuở trước cũng đã nhiếp phục kẻ ấy rồi.

Sau khi Bậc Ðạo Sư kể pháp thoại, Ngài kết hợp hai câu chuyện và nhận diện tiền thân: Thời ấy, Illisa là triệu phú hà tiện, Thiên Chủ Ðế Thích là Mục Kiền Liên, Vua là Ananda và người hớt tóc là ta vậy.

***

Tổng hợp