Phật Thuyết Kinh Xuất Diệu - Phẩm Hai Mươi Năm - Phẩm Thân Gần Gũi - Tập Hai

Giảng giải: Tôn Giả Pháp Cứu

PHẬT THUYẾT KINH XUẤT DIỆU

Giảng giải: Tôn Giả Pháp Cứu

Hán dịch: Ngài Tam Tạng Pháp Sư

Trúc Phật Niệm, Đời Dao Tần  

PHẨM HAI MƯƠI NĂM

PHẨM THÂN GẦN GŨI  

TẬP HAI  

Không đáng thân không làm, nên làm theo người hiền: Không đáng thân là những việc làm phi nghĩa. Miệng luôn nói lời dạy bảo nhưng không bao giờ có ảnh hưởng tốt, đem đến việc ác cho người lấy đó làm thích thú.

Những ai làm việc ác đó thì trôi lăn trong đêm dài sinh tử, chịu khổ vô lượng, thần thức điên đảo sai lầm, tâm ý bị phiền não nóng bức. Người hiền là bậc hiểu biết mọi việc, không còn lầm lạc điều gì, làm khuôn mẫu cho người, ăn nói thông thạo không lúng túng. Đem trí tuệ sang của mình mà chỉ bày cho chúng sinh. Ai nghe âm thanh ấy đều được độ thoát.

Cho nên nói: Không đáng thân không làm, nên làm theo người hiền.

Tỳ Kheo thực hành đạo, chịu khổ, dứt các lậu: Người tu hành giữ gìn tâm ý, các nghiệp lành đầy đủ, tám phẩm của Bậc Hiền Thánh, Đạo Thánh của Như Lai là hạnh thường tu hành của Chư Phật, Thế Tôn. Lại dùng pháp chịu đựng khổ đau của Hiền Thánh để dứt các hữu lậu, trở thành vô lậu.

Cho nên nói:

Tỳ Kheo thực hành đạo,

Chịu khổ, dứt các lậu.

Kẻ ngu dù cả đời

Thờ phụng người trí sáng

Vẫn không biết pháp chân

Như muỗng múc thức ăn.

Người ngu trên đời này, dù có ở chung với người trí trong trăm năm nhưng tâm ý họ mờ mịt, không biết đâu là pháp chân, thế nên Bậc Thánh dùng cái muỗng để thí dụ, suốt ngày múc thức ăn, nhưng chính nó thì không biết mùi vị của thức ăn. Dụ cho kẻ ngu kia, dù được sống với Thánh Hiền, nhưng tâm ý mê lầm, không đạt được chánh giáo. Sống tạm trên đời mà không có ích lợi gì.

Cho nên nói:

Kẻ ngu dù cả đời

Thờ phụng người trí sáng,

Vẫn không biết pháp chân,

Như muỗng múc thức ăn.

Người trí trong giây lát

Phụng thờ Bậc Thánh Hiền

Biết mỗi mỗi pháp chân

Như lưỡi biết các vị.

Người trí tu học, tâm ý lanh lợi, nghe một điều mà biết tới muôn điều, đoán trước những việc chưa xảy ra. Việc làm đúng lúc không hề lầm lẫn. Phân biệt mọi việc không lúng túng, như lưỡi nếm các vị ngọt, mặn, nhạt đều biết. Việc người tu học làm, tìm rõ gốc ngọn, biết rõ pháp trắng, pháp đen.

Biết nguyên nhân vì sao sinh bệnh, biết nguyên nhân nhờ đâu hết bệnh, biết điều này điên đảo, điều kia không điên đảo, biết rõ hết tất cả để bốc thuốc Thánh.

Cho nên nói: Người trí trong giây lát phụng thờ Bậc Thánh Hiền, biết mỗi mỗi pháp chân, như lưỡi biết các vị.

Nói lược việc này, do người không có trí tuệ hiểu biết nên làm những việc của kẻ ngu. Họ không có mắt nên gọi là người ngu. Chỉ có người trí mới biết rõ việc ấy. Mắt chính là mắt của Bậc Thánh Hiền. Chỉ có người trí mới có loại mắt ấy. Họ không biết pháp chân do Tam da tam Phật nói. Người không biết pháp chân, chính là kẻ ngu.

Người trí ngay một câu

Giảng nói hàng trăm nghĩa

Kẻ ngu tụng ngàn câu

Không hiểu nghĩa một câu.

Người trí ngay một câu, giảng nói hàng trăm nghĩa: Người trí giữ tâm thấu đạt rõ ràng đạo thuật, sống trong thiền cảnh không rối loạn để tinh luyện thần thức, đầy đủ bốn biện tài, dứt hẳn phiền não. Chỉ hỏi nghĩa một câu mà thấu nghĩa của trăm ngàn chương.

Cho nên nói: Người trí ngay một câu, giảng nói hàng trăm nghĩa.

Kẻ ngu tụng ngàn câu, không hiểu nghĩa một câu: Kẻ ngu tâm ý họ mê lầm từ tối đi vào tối, không thấy được ánh sáng rực rỡ, nên dù tụng ngàn chương vẫn không hiểu nghĩa một câu. Thế nên, người trí xa lánh họ, không làm việc với họ.

Cho nên nói:

Kẻ ngu tụng ngàn câu,

Không hiểu nghĩa một câu.

Hiểu rành nghĩa một câu

Điều người trí tu học

Kẻ ngu thích xa lìa

Lời chân Phật nói ra.

Thuở xưa, có thầy Tỳ Kheo đến chỗ Phật, bạch: Cúi xin Đức Thế Tôn rủ lòng từ bi thương xót chỉ dạy con những điều con chưa hiểu, mong Ngài nói pháp thích ứng với long người, để khi nghe pháp xong tâm ý con được bừng sáng mà được độ thoát.

Khi ấy Đức Thế Tôn lược nói nghĩa, bảo Tỳ Kheo ấy: Những gì không phải là thầy thì nên bỏ.

Vị Tỳ Kheo bạch Phật: Con đã hiểu.

Đức Phật hỏi vị Tỳ Kheo: Nghĩa mà ta vừa nói, thầy hiểu ra sao?

Thầy Tỳ Kheo bạch: Sắc không phải là của ta. Cho nên con bỏ nó.

Đức Phật bảo: Hay lắm! Đúng như lời thầy vừa nói.

Cho nên nói: Hiểu rành nghĩa một câu, điều người trí tu học.

Kẻ ngu thích xa lìa, lời chân Phật nói ra: Bậc Thánh ở đời dạy bảo chúng sinh bằng đại đạo bình đẳng. Nhưng kẻ ngu thì tâm mê, thần thức khó sửa đổi. Có kẻ thấy Như Lai thì lấy tay che mắt, hay có kẻ nghe pháp mà lỗ tai như bít. Hay có kẻ thấy dấu chân Như Lai có vết bánh xe tròn in trên đất thì họ dùng chân xóa đi.

Những hạng người như vậy là tội lỗi sâu dày vững chắc, khó thay đổi được. Chư Phật, Thế Tôn nhiều như số cát sông Hằng đời quá khứ đã nói pháp trong cảnh vô dư. Nhưng hạng chúng sinh ấy giữ khư khư kiến chấp ngu si của mình lâu ngày, dù cho cam lộ rải xuống lan tràn, nhưng họ vẫn không thấy, không nghe. Chết than này, thọ thân khác, lăn lộn trong sinh tử, không lúc nào ra khỏi. Đó là do vô minh ngu hoặc trói buộc.

Oán ghét có trí, thắng

Không theo nghĩa bạn thân

Kẻ ngu dạy điều trái

Dần đến đường địa ngục.

Oán ghét có trí, thắng: Người có tâm oán ghét nhưng tự biết lầm lỗi ấy, với bản tính sáng suốt, họ biết đề phòng những chuyện chưa xảy ra.

Thường tự nghĩ rằng: Nếu giờ đây ta làm những việc không đúng pháp dù chỉ tự hại mình, không gây hại cho ai, nhưng chắc chắn vẫn có nhiều oán thù, suy nghĩ để báo thù thì sức ta không làm nổi.

Biết phải làm sao?

Chẳng bằng thực hành tâm từ bi thì sẽ thắng được oán thù.

Cho nên nói: Oán ghét, nhưng có hiểu biết thì thắng.

Không theo nghĩa bạn thân: Người bạn thân mà tâm ý còn nghi ngờ, điên đảo, ý ưa thích dạy bảo mọi người cùng chung vui với họ, ghét thì cùng ghét, ưa thì cùng ưa, sau chịu quả báo đọa vào địa ngục.

Cho nên nói:

Không theo nghĩa bạn thân,

Kẻ ngu dạy điều trái,

Dẫn đến đường địa ngục.

Người ngu cho mình ngu

Nên biết đó người trí

Người ngu cho mình khôn

Là ngu nhất trong ngu.

Người ngu cho mình ngu, nên biết đó người trí: Người ngu tự suy nghĩ, ăn năn mình không bằng người, nghĩ rằng những việc ta làm thật không đúng pháp, gieo trồng các gốc tội, mở toang cửa địa ngục.

Đóng kín đường Niết Bàn, ngày đêm tha thiết tự trách: Ngày nay ta sống trong đời bị các kết sử trói buộc, phiền não làm ô nhiễm, bỏ thân này thọ thân khác, cứ thế trôi lăn trong sinh tử, không ra khỏi ba cõi. Nghĩ vậy nên tự ăn năn, quở trách đi tìm thầy tìm bạn, dần dần đến chỗ vô vi.

Cho nên nói: Người ngu cho mình ngu, nên biết đó người trí.

Người ngu cho mình khôn là ngu nhất trong ngu: Kẻ ngu ở trên đời thường tự khen ngợi mình.

Họ rằng: Ta mới là tôn quý, còn kẻ khác không thông đạt bằng ta. Đời này và đời sau, không có tội gì cả. Sự hiểu biết của ta hiếm có trên đời. Hạng ấy tự tán dương tên tuổi mình và bôi bác đức hạnh người khác. Họ nào biết nạn khổ trong sinh tử, chỉ tu hạnh phàm phu.

Cho nên nói:

Người ngu cho mình khôn

Là kẻ ngu nhất

Trong những người ngu.

Có người khen kẻ ngu

Chê bai người có trí

Chê trí, còn có hơn

Khen ngu không cao thượng.

Có người khen kẻ ngu: Việc làm của người ngu là được mọi người khen ngợi thì không hề phân biệt việc làm kia là cao quý hay thấp hèn, lành hay ác. Thế nên việc đáng lẽ khen thì lại đi chê trách.

Cho nên nói: Có người khen kẻ ngu.

Chê bai người có trí: Dù bị hủy báng nhưng người trí không buồn phiền, bởi tự biết quả báo do oan đối đời trước mà ra.

Cho nên nói: Chê bai người có trí, chê trí còn có hơn.

Khen ngu không cao thượng: Người ta sống trên đời này, kết thành phe nhóm ngu hoặc, nên hễ nghe ai khen họ thì họ vui mừng hớn hở, không kiềm chế được, không biết rằng lâu ngày có hại cho thân.

Cho nên nói:

Khen ngu không cao thượng.

Chớ nghe người ngu nói

Chớ sống chung kẻ ngu

Với họ nhiều tai nạn

Như sống với kẻ thù.

Một thuở nọ, Đức Phật ngự trong thành La Duyệt Kỳ Vương Xá. Một hôm, Ngài cùng đi trên đường với thị giả A Nan.

Khi thấy Điều Đạt từ phía trước đang đi lại, Đức Phật liền bảo A Nan: Chúng ta nên rẽ sang ngả khác, không nên gặp người ngu kia.

Tôn Giả A Nan liền bạch Phật: Vì sao hôm nay Thế Tôn sợ gặp Điều Đạt này như vậy?

Sao lại phải rẽ qua ngả khác?

Đức Phật bảo Tôn Giả A Nan: Ta tự nhớ lại thuở xưa, nhờ phước đức ta đã tạo ra mà được thành Vô Thượng Chánh Đẳng Giác. Ta không thấy ma, hoặc các vị Trời, ngoại đạo dị học, Sa Môn, Phạm Chí nào có khả năng làm cho Như Lai sợ, việc ấy không bao giờ có.

Khi ta ngồi dưới cội Bồ Đề, các kết sử chưa dứt hết thì ác ma Ba Tuần sai mười tám bộ chúng, hiện ra đầu người mình thú, vượn khỉ, sư tử, cọp, rắn độc và mọi hình thù ghê rợn khác, rồi đẩy núi, phun lửa, mặc giáp sắt, quơ kiếm, dao, xà mâu cùng nhau gầm rống inh ỏi, như lấp kín Trời đất.

Chúng cố làm cho ta lo sợ. Nhưng ta vẫn không hề làm lay động ta dù một mảy lông, huống chi là bây giờ, ta đã thành Chánh Đẳng Giác, là Bậc tôn quý trong ba cõi, lẽ nào lại sợ kẻ ngu Điều Đạt kia, việc ấy không bao giờ có.

Lúc ấy, Đức Thế Tôn liền nói bài kệ:

Chớ nghe người ngu nói

Chớ sống chung kẻ ngu

Ở chung với người ngu

Như sống với kẻ thù

Nên lựa nơi ở riêng

Sống với người thân thiết.

Người ta ở trên đời này, nên sống chung với người có trí tuệ sáng suốt, ra thì hoan hỷ vào thì cùng vui. Đối đãi với nhau cung kính như cha mẹ, anh em không khác, giống như người thân, tâm ý khoan dung, nhờ cung kính nhau như vậy nên đều đến chỗ vô vi.

Cho nên nói:

Nên chọn nơi ở riêng,

Sống với người thân thiết.

Nên thờ người học rộng

Và cả người giữ giới

Là bậc thượng trong người

Như trăng giữa muôn sao.

Nên thờ người học rộng và cả người giữ giới: Người học rộng hiểu rõ thế gian vô thường, thấy suốt ba cõi, biết quả báo đời này, đời sau, tự biết các công đức đầy đủ, thường gần gũi Bậc Hiền và người giữ giới đầy đủ, định đầy đủ, tuệ đầy đủ, giải thoát đầy đủ, giải thoát tri kiến đầy đủ.

Cho nên nói: Nên thờ người học rộng và cả người giữ giới.

Là bậc Thượng trong người, như trăng giữa muôn sao: Năm phần Pháp Thân chưa đầy đủ phải cố gắng thực hành đầy đủ, là bậc tôn quý nhất trong đại chúng không ai sánh nổi, như trăng giữa muôn sao, ánh sáng soi chiếu khắp nơi, không có gì sánh bằng.

Cho nên nói: Là bậc thượng trong người, như trăng giữa muôn sao.

***

Tổng hợp