Phật Thuyết Kinh Trường Bộ - Kinh ðại Niệm Xứ - Phần Một

Hán dịch: Ngài Tam Tạng Pháp Sư An Thế Cao, Đời Hậu Hán

PHẬT THUYẾT KINH TRƯỜNG BỘ

Hán dịch: Ngài Tam Tạng Pháp Sư

An Thế Cao, Đời Hậu Hán  

KINH ĐẠI NIỆM XỨ  

PHẦN MỘT  

Tôi nghe như vậy!

Một thời, Thế Tôn ở xứ Kuru Câu Lâu, tại Kammàssadhamma Kiềm Ma Sắt Đàm đô thị của xứ Kuru.

Rồi Thế Tôn gọi các vị Tỳ Kheo: Này các Tỳ Kheo!

Các Tỳ Kheo trả lời Thế Tôn: Bạch Thế Tôn!

Thế Tôn nói như sau: Này các Tỳ Kheo, đây là con đường độc nhất, đưa đến thanh tịnh cho chúng sanh, vượt khỏi sầu bi, diệt trừ khổ ưu, thành tựu chánh lý, chứng ngộ Niết Bàn. Ðó là bốn niệm xứ.

Thế nào là bốn?

Này các Tỳ Kheo, ở đây vị Tỳ Kheo sống quán thân trên thân, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, để chế ngự tham ưu ở đời.

Sống quán thọ trên các thọ, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, để chế ngự tham ưu ở đời. Sống quán tâm trên tâm, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, để chế ngự tham ưu ở đời. Sống quán pháp trên các pháp, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, để chế ngự tham ưu ở đời.

Quán thân: Này các Tỳ Kheo, thế nào là Tỳ Kheo sống quán thân trên thân?

Này các Tỳ Kheo, ở đây Tỳ Kheo đi đến khu rừng, đi đến gốc cây, hay đi đến ngôi nhà trống, và ngồi kiết già, lưng thẳng và an trú chánh niệm trước mặt.

Tỉnh giác, vị ấy thở vô. Tỉnh giác, vị ấy thở ra.

Thở vô dài, vị ấy tuệ tri: Tôi thở vô dài.

Hay thở ra dài, vị ấy tuệ tri: Tôi thở ra dài.

Hay thở vô ngắn, vị ấy tuệ tri: Tôi thở vô ngắn.

Hay thở ra dài, vị ấy tuệ tri: Tôi thở ra ngắn.

Cảm giác toàn thân, tôi sẽ thở vô, vị ấy tập.

Cảm giác toàn thân, tôi sẽ thở ra, vị ấy tập.

An tịnh thân hành, tôi sẽ thở vô, vị ấy tập.

An tịnh thân hành, tôi sẽ thở ra, vị ấy tập.

Này các Tỳ Kheo, như người thợ quay hay học trò người thợ quay tuệ tri thiện xảo, khi quay dài, tuệ tri rằng: Tôi quay dài.

Hay khi quay ngắn, tuệ tri rằng: Tôi quay ngắn.

Cũng vậy, này các Tỳ Kheo!

Tỳ Kheo thở vô dài, tuệ tri: Tôi thở vô dài.

Hay thở ra dài tuệ tri: Tôi thở ra dài.

Hay thở vô ngắn, tuệ tri: Tôi thở vô ngắn.

Hay thở ra ngắn, tuệ tri: Tôi thở ra ngắn.

Cảm giác toàn thân, tôi sẽ thở vô, vị ấy tập.

Cảm giác toàn thân, tôi sẽ thở ra, vị ấy tập.

An tịnh thân hành, tôi sẽ thở vô, vị ấy tập.

An tịnh thân hành, tôi sẽ thở ra, vị ấy tập.

Như vậy, vị ấy sống, quán thân trên nội thân hay sống quán thân trên ngoại thân.

Hay sống quán thân trên cả nội thân, ngoại thân.

Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên thân.

Hay sống quán tánh diệt tận trên thân.

Hay sống quán tánh sanh diệt trên thân.

Có thân đây, vị ấy an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước vật gì ở trên đời.

Này các Tỳ Kheo, như vậy Tỳ Kheo sống quán thân trên thân.

Lại nữa, này các Tỷ Kheo!

Tỳ Kheo đi, tuệ tri: Tôi đi.

Hay đứng, tuệ tri: Tôi đứng.

Hay ngồi, tuệ tri: Tôi ngồi.

Hay nằm, tuệ tri: Tôi nằm.

Thân thể được sử dụng như thế nào, vị ấy biết thân như thế ấy.

Như vậy, vị ấy sống quán thân trên nội thân.

Hay vị ấy sống quán thân trên ngoại thân.

Hay vị ấy sống quán thân trên cả nội thân, ngoại thân.

Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên thân.

Hay vị ấy sống quán tánh diệt tận trên thân.

Hay vị ấy sống quán tánh sanh diệt trên thân.

Có thân đây, vị ấy an trú chánh niệm như vậy với hy vọng hướng đến chánh trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời.

Này các Tỳ Kheo, như vậy Tỳ Kheo sống quán thân trên thân. Lại nữa, này các Tỳ Kheo, Tỳ Kheo, khi bước tới, bước lui, biết rõ việc mình đang làm.

Khi ngó tới, ngó lui, biết rõ việc mình đang làm. Khi co tay khi duỗi tay biết rõ việc mình đang làm.  Khi mang áo Sanghàti Tăng Già Lê, mang bát, mang y, biết rõ việc mình đang làm.

Khi ăn, uống, nhai, nếm, biết rõ việc mình đang làm. Khi đi đại tiện, tiểu tiện, biết rõ việc mình đang làm. Khi đi, đứng, ngồi, nằm, biết rõ việc mình đang làm.

Như vậy, vị ấy sống quán thân trên nội thân. Hay sống quán thân trên ngoại thân. Hay sống quán thân trên cả nội thân, ngoại thân. Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên thân. Hay sống quán tánh diệt tận trên thân.  Hay sống quán tánh sanh diệt trên thân.

Có thân đây, vị ấy an trú chánh niệm như vậy với hy vọng hướng đến chánh trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời.

Này các Tỳ Kheo, như vậy Tỳ Kheo sống quán thân trên thân.

Lại nữa này các Tỳ Kheo, Tỳ Kheo quán sát thân này, dưới từ bàn chân trở lên, trên cho đến đảnh tóc, bao bọc bởi da và chứa đầy những vật bất tịnh sai biệt: Trong thân này, đây là tóc, lông, móng, răng, da, thịt, gân, xương, thận, tủy, tim, gan, hoành cách mô, lá lách, phổi, ruột, màng ruột, bụng, phân, mật, đàm, mủ, máu, mồ hôi, mỡ, nước mắt, mỡ da, nước miếng, niêm dịch, nước ở khớp xương, nước tiểu.

Này các Tỳ Kheo, cũng như một bao đồ, hai đầu trống đựng đầy các loại hột như gạo, lúa, đậu xanh, đậu lớn, mè, gạo đã xay rồi.

Một người có mắt, đổ các hột ấy ra và quan sát: Ðây là hột gạo, đây là hột lúa, đây là đậu xanh, đây là đậu đỏ, đây là mè, đây là hột lúa đã xay rồi.

Cũng vậy, này các Tỳ Kheo, một Tỳ Kheo quán sát thân này dưới từ bàn chân trở lên, trên cho đến đảnh tóc, bao bọc bởi da và chứa đầy những vật bất tịnh sai biệt: Trong thân này, đây là tóc, lông, móng, răng, da, thịt, gân, xương, tủy, thận, tim, gan, hoành cách mô, lá lách, phổi, ruột, màng ruột, bụng, phân, mật, đàm, mủ, máu, mồ hôi, mỡ, nước mắt, mỡ da, nước miếng, niêm dịch, nước ở khớp xương, nước tiểu.

Như vậy vị ấy sống quán thân trên nội thân. Hay sống quán thân trên ngoại thân. Hay sống quán thân trên cả nội thân, ngoại thân. Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên thân. Hay sống quán tánh diệt tận trên thân. Hay sống quán tánh sanh diệt trên thân.

Có thân đây, vị ấy an trú chánh niệm như vậy với hy vọng hướng đến chánh trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời.

Này các Tỳ Kheo, như vậy vị Tỳ Kheo sống quán thân trên thân.

Lại nữa này các Tỳ Kheo, Tỳ Kheo quán sát thân này về vị trí các giới và sự sắp đặt các giới: Trong thân này có địa đại, thủy đại, hỏa đại và phong đại.

Này các Tỳ Kheo, như một người đồ tể thiện xảo, hay đệ tử của một người đồ tể giết một con bò, ngồi cắt chia từng thân phần tại ngã tư đường.

Cũng vậy này các Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo quán sát thân nay về vị trí các giới và về sự sắp đặt các giới: Trong thân này có địa đại, thủy đại, hỏa đại và phong đại. Như vậy vị ấy sống quán thân trên nội thân.

Hay sống quán thân trên ngoại thân. Hay sống quán thân trên cả nội thân, ngoại thân. Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên thân. Hay sống quán tánh diệt tận trên thân. Hay sống quán tánh sanh diệt trên thân.

Có thân đây, vị ấy an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh trí, chánh niệm, và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời.

Này các Tỳ Kheo, như vậy Tỷ keo sống quán thân trên thân. Lại nữa này các Tỳ Kheo, Tỳ Kheo, như thấy một thi thể quăng bỏ trong nghĩa địa một ngày, hai ngày, ba ngày, thi thể ấy trương phồng lên, xanh đen lại, nát thối ra.

Tỳ Kheo quán thân ấy như sau: Thân này tính chất là như vậy, bản tính là như vậy, không vượt khỏi tính chất ấy. Như vậy vị ấy sống quán thân trên nội thân.

Hay sống quán thân trên ngoại thân hay sống quán thân trên cả nội thân, ngoại thân. Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên thân. Hay sống quán tánh diệt tận trên thân. Hay sống quán tánh sanh diệt trên thân.

Có thân đây, vị ấy an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời.

Này các Tỳ Kheo, như vậy Tỳ Kheo sống quán thân trên thân. Lại nữa này các Tỳ Kheo, Tỳ Kheo như thấy một thi thể quăng bỏ trong nghĩa địa bị các loài quạ ăn, hay bị các loài diều hâu ăn, hay bị các chim kên ăn.

Hay bị các loài chó ăn. Hay bị các loài giả can ăn, hay bị các loài côn trùng ăn.

Tỳ Kheo quán thân ấy như sau: Thân này tính chất là như vậy, bản chất là như vậy, không vượt khỏi tính chất ấy. Như vậy vị ấy sống quán thân trên nội thân.

Hay sống quán thên trên ngoại thân. Hay sống quán thân trên cả nội thân, ngoại thân. Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên thân. Hay sống quán tánh sanh diệt trên thân. Hay sống quán tánh sanh diệt trên thân.

Có thân đây, vị ấy an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh trí, chánh niệm và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời.

Này các Tỳ Kheo, như vậy Tỳ Kheo sống quán thân trên thân.

Này các Tỳ Kheo, lại nữa Tỳ Kheo như thấy một thi thể bị quăng bỏ trong nghĩa địa. Với các xương còn liên kết với nhau, còn dính thịt và máu, còn được các đường gân cốt lại.

Với các xương còn liên kết với nhau, không còn dính thịt nhưng còn dính máu, còn được các đường gân cột lại, với các xương còn liên kết với nhau, không còn dính thịt và máu, còn được các đường gân cột lại.

Chỉ còn có xương không dính lại với nhau, rải rác chỗ này chỗ kia, ở đây là xương tay, ở đây là xương chân, ở đây là xương ống, ở đây là xương bắp vế, ở đây là xương mông, ở đây là xương sống, ở đây là xương đầu, Tỳ Kheo quán thân ấy như sau: Thân này tính chất là như vậy, bản tính là như vậy, không vượt khỏi tính chất ấy. Như vậy vị ấy sống quán thân trên nội thân.

Hay sống quán thân trên ngoại thân. Hay sống quán thân trên cả nội thân, ngoại thân. Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên thân. Hay vị ấy sống quán tánh diệt tận trên thân. Hay vị ấy sống quán tánh sanh diệt trên thân.

Có thân đây, vị ấy sống an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì ở trên đời.

Này các Tỳ Kheo, như vậy Tỳ Kheo sống quán thân trên thân. Lại nữa này các Tỳ Kheo, Tỳ Kheo như thấy một thi thể quăng bỏ trong nghĩa địa, chỉ còn toàn xương trắng màu vỏ ốc chỉ còn một đống xương lâu hơn một năm chỉ còn là xương thối trở thành bột.

Tỳ Kheo quán thân ấy như sau: Thân này tính chất là như vậy, bản tính là như vậy, không vượt khỏi tính chất ấy. Như vậy vị ấy sống quán thân trên nội thân.

Hay sống quán thân trên ngoại thân. Hay sống quán thân trên cả nội thân, ngoại thân. Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên thân. Hay sống quán tánh diệt tận trên thân. Hay sống quán tánh sanh diệt trên thân.

Có thân đây, vị ấy sống an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì ở trên đời.

Này các Tỳ Kheo, như vậy Tỳ Kheo sống quán thân trên thân.

Quán thọ: Này các Tỳ Kheo, như thế nào Tỳ Kheo sống quán thọ trên các thọ?

Này các Tỳ Kheo, ở nơi đây Tỳ Kheo khi cảm giác lạc thọ, biết rằng: Tôi cảm giác lạc thọ.

Khi cảm giác khổ thọ, biết rằng: Tôi cảm giác khổ thọ.

Khi cảm giác bất khổ bất lạc thọ, biết rằng: Tôi cảm giác bất khổ bất lạc thọ.

Hay khi cảm giác lạc thọ thuộc vật chất biết rằng: Tôi cảm giác lạc thọ thuộc vật chất.

Hay khi cảm giác lạc thọ không thuộc vật chất, biết rằng: Tôi cảm giác lạc thọ không thuộc vật chất.

Hay khi cảm giác khổ thọ thuộc vật chất, biết rằng: Tôi cảm giác khổ thọ thuộc vật chất.

Hay khi cảm giác khổ thọ không thuộc vật chất, biết rằng: Tôi cảm giác khổ thọ không thuộc vật chất.

Hay khi cảm giác bất khổ bất lạc thọ thuộc vật chất, biết rằng: Tôi cảm giác bất khổ bất lạc thọ thuộc vật chất.

Hay khi cảm giác bất khổ bất lạc thọ không thuộc vật chất, biết rằng: Tôi cảm giác bất khổ bất lạc thọ không thuộc vật chất.

Như vậy vị ấy sống quán thọ trên các nội thọ.  Hay sống quán thọ trên các ngoại thọ. Hay sống quán thọ trên cả các nội thọ, ngoại thọ. Hay sống quán tánh sanh khởi trên các thọ. Hay sống quán tánh diệt tận trên các thọ. Hay sống quán tánh sanh diệt trên các thọ.

Có thọ đây, vị ấy sống an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì ở trên đời.

Này các Tỳ Kheo, như vậy Tỳ Kheo sống quán thọ trên các thọ.

Quán tâm: Này các Tỳ Kheo, như thế nào Tỳ Kheo sống quán tâm trên tâm?

Này các Tỳ Kheo, ở đây vị Tỳ Kheo: Với tâm có tham, biết rằng tâm có tham. Hay với tâm không tham, biết rằng tâm không tham. Hay với tâm có sân, biết rằng tâm có sân. Hay với tâm không sân, biết rằng tâm không sân. Hay với tâm có si, biết rằng tâm có si.

Hay với tâm không si, biết rằng tâm không si. Hay với tâm thâu nhiếp, biết rằng tâm được thâu nhiếp. Hay với tâm tán loạn, biết rằng tâm bị tán loạn. Hay với tâm quảng đại, biết rằng tâm được quảng đại. Hay với tâm không quảng đại, biết rằng tâm không được quảng đại. Hay với tâm hữu hạn, biết rằng tâm hữu hạn.

Hay với tâm vô thượng, biết rằng tâm vô thượng. Hay với tâm có định, biết rằng tâm có định. Hay với tâm không định, biết rằng tâm không định. Hay với tâm giải thoát, biết rằng tâm có giải thoát. Hay với tâm không giải thoát, biết rằng tâm không giải thoát.

Như vậy vị ấy sống quán tâm trên nội tâm. Hay sống quán tâm trên ngoại tâm. Hay sống quán tâm trên nội tâm, ngoại tâm. Hay sống quán tánh sanh khởi trên tâm. Hay sống quán tánh diệt tận trên tâm. Hay sống quán tánh sanh diệt trên tâm.

Có tâm đây, vị ấy sống an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời.

Này các Tỳ Kheo, như vậy vị Tỳ Kheo sống quán tâm trên tâm.

Quán Pháp: Này các Tỳ Kheo, thế nào là vị Tỳ Kheo sống quán pháp trên các pháp?

Này các Tỳ Kheo, ở đây Tỳ Kheo sống quán pháp trên các pháp đối với năm triền cái.

Và này các Tỳ Kheo, thế nào là vị Tỳ Kheo sống quán pháp trên các pháp đối với năm triền cái?

Này các Tỳ Kheo, ở đây Tỳ Kheo, nội tâm có tham dục, tuệ tri: Nội tâm tôi có tham dục.

Hay nội tâm không có tham dục, tuệ tri rằng: Nội tâm tôi không có tham dục.

Và với tham dục chưa sanh nay sanh khởi, vị ấy tuệ tri như vậy. Và với tham dục đã sanh nay được đoạn diệt, vị ấy tuệ tri như vậy. Và với tham dục đã được đoạn diệt, tương lai không sanh khởi nữa, vị ấy tuệ tri như vậy.

Hay nội tâm có sân hận, tuệ tri rằng: Nội tâm tôi có sân hận.

Hay nội tâm không có sân hận, tuệ tri rằng: Nội tâm tôi không có sân hận.

Và với sân hận chưa sanh nay sanh khởi, vị ấy tuệ tri như vậy. Và với sân hận đã sanh nay được đoạn diệt, vị ấy tuệ tri như vậy. Và với sân hận đã được đoạn diệt, tương lai không sanh khởi nữa, vị ấy tuệ tri như vậy.

Hay nội tâm có hôn trầm thụy miên, tuệ tri rằng: Nội tâm tôi có hôn trầm thụy miên.

Hay nội tâm không có hôn trầm thụy miên, tuệ tri rằng: Nội tâm tôi không có hôn trầm thụy miên.

Và với hôn trầm thụy miên chưa sanh nay sanh khởi, vị ấy tuệ tri như vậy. Và với hôn trầm thụy miên đã sanh nay được đoạn diệt, vị ấy tuệ tri như vậy. Và với hôn trầm thụy miên đã được đoạn diệt, tương lai không sanh khởi nữa, vị ấy tuệ tri như vậy.

Hay nội tâm có trạo hối, tuệ tri rằng: Nội tâm tôi có trạo hối.

Hay nội tâm không có trạo hối, tuệ tri rằng: Nội tâm tôi không có trạo hối.

Và với trạo hối chưa sanh nay sanh khởi, vị ấy tuệ tri như vậy. Và với trạo hối đã sanh nay được đoạn diệt, vị ấy tuệ tri như vậy. Và với trạo hối đã được đoạn diệt, tương lai không sanh khởi nữa, vị ấy tuệ tri như vậy.

Hay nội tâm có nghi, tuệ tri rằng: Nội tâm tôi có nghi.

Hay nội tâm không có nghi, tuệ tri rằng: Nội tâm tôi không có nghi.

Và với nghi chưa sanh nay sanh khởi, vị ấy tuệ tri như vậy. Và với nghi đã sanh, nay được đoạn diệt, vị ấy tuệ tri như vậy, và với nghi đã được đoạn diệt, tương lai không sanh khởi nữa, vị ấy tuệ tri như vậy.

Như vậy vị ấy sống quán pháp trên các nội pháp. Hay sống quán pháp trên các ngoại pháp. Hay sống quán pháp trên cả các nội pháp, ngoại pháp. Hay sống quán tánh sanh khởi trên các pháp. Hay sống quán tánh diệt tận trên các pháp. Hay sống quán tánh sanh diệt trên các pháp.

Có những pháp ở đây, vị ấy sống an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời.

***

Tổng hợp